Notatki o prawie

ZMIANA USTAWY O NOTARIACIE, 30 czerwca 2022

Od jakiegoś już czasu w przestrzeni medialnej pojawiają się doniesienia o projekcie nowelizującej Ustawę prawo o notariacie (dalej jako „Projekt”). Wszelkie założenia oscylują wokół jednego, naczelnego – projekt ma dać skuteczną odpowiedź na pogłębiającą się obstrukcję postępowań wieczystoksięgowych, zmniejszyć koszty, ulżyć kredytobiorcom (ponownie!). Na stronach Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt. Co wiemy dziś?

I.   Proces trwa…

Projekt jest na etapie konsultacji publicznych, nie został skierowany do laski marszałkowskiej, a konsultacje maja potrwać 21 dni. Zakłada się, że zostanie on uchwalony w IV kwartale 2022r., a vacatio legis potrwa 12 miesięcy. Czy to dużo czasu – odpowiemy na końcu artykułu. Projekt wprowadza zmiany również w czterech innych ustawach, a mianowicie w Kodeksie postępowania cywilnego, Ustawie o księgach wieczystych i hipotece oraz Prawie o ustroju sądów powszechnych. Wśród zaproszonych do konsultacji publicznych podmiotów są m.in.: samorządy prawnicze, stowarzyszenia sędziów, organizacje pracodawców, organizacje zrzeszające przedstawicieli obrotu nieruchomościami.

II.  Cel Ustawy

Celem ustawy jest usprawnienie i przyspieszenie procesu dokonywania wpisów w księgach wieczystych; odciążenie sądów wieczystoksięgowych, do których wpływa coraz więcej wniosków o wpis tego rodzaju praw; ułatwienie obywatelom uzyskiwania wpisów ustanawianej na ich rzecz własności oraz redukcja kosztów kredytów hipotecznych związanych z pobieraniem przez banki dodatkowych opłat w czasie oczekiwania na wpis hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu udzielonego na zakup mieszkania. Odrębnym celem proponowanych regulacji jest także przemodelowanie nadzoru sprawowanego nad notariatem i jego wzmocnienie.

III.  Notarialne wpisy w księgach wieczystych

Projektowana ustawa przyznaje notariuszom uprawnienie do dokonywania wpisów w księgach wieczystych własności nieruchomości związanych z ustanowieniem odrębnej własności lokali oraz wpisaniem hipoteki obciążającej odrębną własność lokalu. W dalszym ciągu wniosek o wpis będzie mógł procedować referendarz sądowy w sądzie rejonowym, a obywatel będzie mógł dobrowolnie wybrać ścieżkę unormowania prawnego sytuacji swojej nieruchomości. Dokonanie wpisu będzie miało charakter orzeczniczy, przed dokonaniem którego na notariuszu będzie spoczywał obowiązek zapoznania się z aktami danej księgi wieczystej. W założeniach Projektu wskazano również, że rozważane jest także udostępnienie notariuszowi na jego żądanie odpisów dokumentów znajdujących się w aktach księgi wieczystej w formie elektronicznej – skanów sporządzonych przez sąd, przekazywanych notariuszowi na adres e-mail (z zachowaniem poszerzonych wymogów bezpieczeństwa – dostęp hasłem) lub skrzynkę EPUAP. Przewiduje się (w uzasadnieniu Projektu), że projektowane uprawnienia stanowią poligon doświadczalny i, w miarę rozwoju systemu oraz praktyki, katalog czynności prawnych podlegających wisowi przez notariusza będzie ulegał rozszerzeniu. Projektodawca szacuje, że około 10 % notariuszy podejmie się zadania dokonywania wpisów. Na wniosek notariusza Minister Sprawiedliwości wyda zaświadczenie o posiadaniu przez wnioskującego uprawnień do dokonywania wpisów w księgach wieczystych i wydawaniu notarialnych nakazów zapłaty.

IV.  Notarialne nakazy zapłaty

Możliwość wydania notarialnych nakazów zapłaty (dalej jako „Nakaz”) jest przewidziana dla roszczeń bezspornych, udokumentowanych dowodami załączonymi do wniosku o wydanie nakazu. Notariusz wyda Nakaz, jeżeli zasadność dochodzonego roszczenia nie budzi wątpliwości, w szczególności, gdy wynika ono z dokumentu urzędowego, zaakceptowanego przez dłużnika rachunku lub wezwania do zapłaty i pisemnego oświadczenia dłużnika o uznaniu długu. Wartość roszczenia nie może przekroczyć 75.000,00 zł a limit miesięczny nakazów, które może wystawić notariusz wynosi 200. Wniosek o nakaz i sprzeciw od wydanego nakazu będą składane na urzędowym formularzu. Nakaz będzie doręczany przez notariusza dłużnikowi. Skuteczne wniesienie sprzeciwu spowoduje utratę mocy notarialnego nakazu zapłaty, podobnie jak niedoręczenie notarialnego nakazu zapłaty bezpośrednio osobie zobowiązanej. W przypadkach określonych Projektem notariusz będzie uprawniony do odmowy wydania nakazu zapłaty i w takim wypadku będzie zobligowany do sprawdzenia pisemnego protokołu i wydania go wierzycielowi. Wypis notarialnego nakazu zapłaty wraz ze wzmianką o niewniesieniu sprzeciwu będzie podstawą do uzyskania klauzuli wykonalności, którą będzie nadawał sąd rejonowy według osobowej, ogólnej właściwości. W oparciu o nakaz zaopatrzony w klauzulę, wierzyciel będzie mógł wszcząć postepowanie egzekucyjne.

V.  Postępowanie dyscyplinarne wobec notariuszy

Projekt wprowadza do Ustawy o notariacie instytucje Rzecznika Dyscyplinarnego Notariatu (dalej jako „Rzecznik”) oraz dochodzenie dyscyplinarne (dalej jako „Dochodzenie”). Rzecznik będzie uprawniony do prowadzenia Dochodzenia, składania wniosków o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, występowania w roli oskarżyciela przed sądami dyscyplinarnymi w sprawach, w których złożył wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Będzie on mógł na każdym etapie postępowania dyscyplinarnego przystąpić do niego w charakterze oskarżyciela oraz składać środki zaskarżenia. Dochodzenia będą wszczynane z urzędu przez Rzecznika albo na wniosek Ministra Sprawiedliwości lub organu samorządu notarialnego. Wniosek o wszczęcie Dochodzenia złożony przez Ministra Sprawiedliwości lub organ samorządu notarialnego będzie dla Rzecznika wiążący. W razie umorzenia postępowania wnioskodawcom oraz Krajowej Radzie Notarialnej przysługiwać będzie zażalenie. Rzecznik będzie składał raz w roku sprawozdanie ze swej działalności na ręce Ministra Sprawiedliwości, który w przypadku jego odrzucenia, będzie uprawniony do odwołania Rzecznika przed upływem jego kadencji.

Projekt wprowadza również regulację modyfikującą instytucję przedawnienia odpowiedzialności dyscyplinarnej notariusza. Proponowany przepis wydłuża ustawowy termin 5 letni, albowiem zgodnie z treścią Projektu wszczęcie postepowania dyscyplinarnego przerywa bieg tego terminu, a zatem nawet jeśli np. w ostatnim dniu piątego roku od popełnionego czynu zostanie podjęta czynność przez Rzecznika, to automatycznie przedłuży ona o kolejne pięć lat, licząc od daty tej czynności, okres odpowiedzialności notariusza.

Projektodawca w uzasadnieniu przywołuje nagłośnione publicznie sprawy z udziałem wybranych notariuszy na przestrzeni ostatnich lat, proponując również rozbudowę instytucji zawieszenia notariusza w prawie wykonywania zawodu. Kompetencję taką będzie miał Minister Sprawiedliwości, a zawieszenie będzie mogło zostać zastosowane nawet do czynności w toku.

VI.  … i potrwa -po pierwsze technika

Z uzasadnienia do Projektu wprost wynika, że wdrożenie proponowanych zmian legislacyjnych wymaga modyfikacji systemu Elektronicznych Ksiąg Wieczystych, zakładającej m.in. udzielenie notariuszom statusu użytkownika, również szkolenia notariuszy, fazę testów, a na samym początku przygotowanie dokumentacji i wyłonienie wykonawcy w przetargu. Całość ma potrwać ponad 3 lata. Przy vacatio legis, stosunkowo krótkim w zderzeniu z powyższym, wydaje się, że po raz kolejny pojawia się widmo obowiązywania w systemie prawnym blankietowych przepisów – nie będzie systemu informatycznego, aby je stosować. Jaka jest celowość i pragmatyzm przepisu wprowadzającego, skoro już na pierwszy rzut oka razi taki brak zestrojenia ze sobą uwarunkowań technicznych z wolą prawodawcy stosowania nowych instytucji prawnych? Znane są nam problemy z wprowadzeniem Krajowego Rejestru Zadłużonych, elektronizacji doręczeń w Portalu Sądów Powszechnych czy historia problemów technicznych przy wdrażaniu innych rejestrów z rodziny Portalu Rejestrów Sądowych. Odrębną kwestią są zgłaszane już uwagi o stratach budżetu państwa i nie ekwiwalentności ekonomicznej obowiązków uczestników przyszłego systemu – notariusze mają być zwolnieni z ponoszenia kosztów partycypacji w systemie, przy jednoczesnym uprawnieniu pobierania taks notarialnych za dokonanie wpisu albo wystawienie Nakazu. Proces zatem potrwa, pozostaje być optymistą. Niepoprawnym.

Jan Akimenkow
aplikant radcowski
T: +48 71 780 31 00
E: akimenkow@millercanfield.com

 

Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield na podstawie faktów i informacji aktualnych w dacie jej wydania, które mogą ulec zmianie. Celem publikacji jest zwrócenie uwagi na wskazane w niej zmiany prawne i nie powinna stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakiejkolwiek decyzji dotyczącej określonego kierunku działania. Informacje te nie mogą być traktowane jako porada prawna ani nie zastępują szczegółowej opinii prawnej w konkretnej sprawie. W każdym przypadku należy skorzystać z usług doradców prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie przepisy prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.