PROJEKT NOWELIZACJI KODEKSU SPÓŁEK HANDLOWYCH JUŻ W SENACIE, 24 lutego 2022

W dniu 10 lutego 2022 roku Sejm przekazał na ręce Senatu projekt ustawy, uchwalonej przez siebie dnia 09 lutego 2022 r., pn. Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych i niektórych innych ustaw (Zob. www.sejm.gov.pl, druk sejmowy nr 1515). Tym samym proces nowelizacji KSH, w głównej mierze orbitujący wokół reformy prawa grup spółek (zamiennie określane mianem prawa koncernowego lub prawa holdingowego), zapoczątkowany jeszcze w 2020 roku pod auspicjami Ministerstwa Aktywów Państwowych (dalej jako „MAP”) wychodzi na przedostatnią prostą procesu legislacyjnego. W niniejszym opracowaniu autor przedstawi w zarysie założenia projektowanej reformy, najważniejsze instytucje podlegające nowej regulacji oraz pokrótce przedstawi prawne węzłowe aspekty najważniejszych mechanizmów konstruujących funkcjonowanie grupy spółek. Rozwinięcie ostatniego punktu będzie przedstawiane w kolejnych artykułach, tworzących koherentną całość.

ZAŁOŻENIA NOWELI

Na wstępie należy zauważyć, że projekt powstawał w szerokim, zdywersyfikowanym gronie ekspertów, z dużym naciskiem na praktyków prawa, co również znajdowało swoje odzwierciedlenie w procesie konsultacji publicznych nad pierwszą wersją projektu z lipca 2020 roku (Zob. Projekt (legislacja.gov.pl), nr w wykazie prac rządu: UD 113). Zespół legislatorski był podzielony na grupy robocze, które obejmowały poszczególne subobszary regulacji KSH w obszarze spółek kapitałowych, a co finalnie widać w treści normatywnej projektu – występują przepisy odnoszące się do grupy spółek stricte, ale również do kompetencji i zasad funkcjonowania rady nadzorczej, zasad prawa odkupu i wykupu, czy kwestii sposobu obliczania kadencji członka zarządu. Powyższe wpisywało się, czy też realizowało główne założenie, a mianowicie, aby zniweczyć martwicę art. 7 KSH i przebić fikcję polskiej regulacji holdingów umownych (Por. Polemika z uwagami krytycznymi prof. Sołtysińskiego wobec rządowego projektu prawa grup spółek (prawa koncernowego) – Legalis). Ponadto, dążono do usprawnienia nadzoru inwestorskiego poprzez radę nadzorczą, w tym wzmocnienie jej pozycji prawnej względem zarządu i spółki, uzyskania jasnych zasad ustalania relacji mandat – kadencja członka zarządu oraz usprawnienia jednolitego zarządzania grupą spółek, przy jednoczesnej ochronie praw akcjonariuszy albo wspólników mniejszościowych. To ostatnie założenie określane było w całym procesie dwójnasób: jako łączenie wody z ogniem lub godzenia jastrzębi z gołębiami. W toku procesu nie obyło się od krytycznych głosów co do formy zespołu projektującego nowe przepisy, braku reaktywacji Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (Por. Resortowy projekt zmian KSH: Ministerstwo Aktywów Państwowych zamiast Komisji Kodyfikacyjnej – Legalis).

INSTYTUCJE SENSU LARGO PODLEGAJĄCE REGULACJI 

Uchwalone regulacje przez Sejm po pierwsze wprowadzają syntetyczną – liczącą kilkanaście artykułów, normatywną osnowę zasad funkcjonowania grupy spółek. Projektodawca wychodzi poza obecne szczątkowe uregulowanie z art. 7 (głównie stanowiący o obowiązku zawarcia umowy między spółkami zależną i dominującą, zgłoszenia do KRS i tylko 2 rodzajach odpowiedzialności), definiując samo pojęcie grupy spółek, ugruntowując zasady odpowiedzialności na 4 płaszczyznach, przebijając tym samym całun korporacyjny w jednym z przypadków. Ponadto, mamy w projekcie zasady i formę prawną komunikacji zarządczej pomiędzy podmiotami. Po drugie, projekt ogniskuje wobec rady nadzorczej, dając jej nowe instrumenty sprawowania kontroli nad zarządem np. możliwość powołania doradcy zewnętrznego co do przedmiotu badania przez radę nadzorczą, czy też formowanie komitetów rady. Rada nadzorcza spółki dominującej będzie mogła żądać wglądu w dokumenty i księgi spółek zależnych w danym holdingu. Po trzecie, nowela rozstrzyga szereg wątpliwości jak liczyć okres kadencji członka zarządu. Po czwarte, uchwalony przez sejm projekt precyzuje zagadnienia np. treści i sytuacji sporządzania protokołów z posiedzeń zarządu, czy rady nadzorczej, a także wymogi co do legalnego zwołania ww. gremiów przy niepełnych ich składach. Wśród komentatorów pojawiały się stanowiska, wg których ogół regulacji proponowany w projekcie nie uwzględnia natury spółki, corporate governance (Por. Nowelizacja KSH – opinia prof. Michała Romanowskiego (prawo.pl)).

KOŚCIEC NOWOŚCI LEGISLACYJNYCH W UCHWALONYM PROJEKCIE

Prawo holdingowe operuje kilkoma nowo wprowadzanymi kategoriami prawnymi tj. wspólna strategia gospodarcza, interes grupy spółek, grupa spółek, wiążące polecenie. Na ile jasno ww. pojęcia zostały doprecyzowane pozostaje kwestią oceny, w zasadzie sporną wśród komentatorów projektu (Z jednej strony głosy krytyczne: zob. Projekt nowelizacji ksh, nowe prawo holdingowe – opinia Andrzej Kidyba, Adam Opalski: Projekt prawa grup spółek, czyli skok na spółki Skarbu Państwa – rp.pl). Z drugiej Przewodniczący Zespołu Legislacyjnego prof. Szumański wielokrotnie podnosił, szczególnie na konferencji we wrześniu 2021r., że stojąc przed dylematem nad regulacji reguł albo wyznaczania ram i pozostawienia swobody doprecyzowania treści normatywnej sądom w toku wykładni daje sprawy wybrano to drugie). Wprowadza również, panującą w praktyce, zasadę business judgement rule przy ocenie lojalności członka zarządu i celowości jego działań (działanie w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny działań członka zarządu). Wprowadzane wiążące polecenie jawi się jako instrument realnego zarządzania grupą spółek. Ustawa przy tym statuuje wymóg pisemności takiego polecenia, jego minimalną treść, jak również okoliczności, w których spółka zależna może odmówić wykonania polecenia do niej adresowanego, a także, co istotne, warunkuje de facto skuteczność sprzeciwu od oceny długofalowej skutków ekonomicznych wykonania polecenia dla spółki zależnej. Co bardzo istotne, proponowane prawo holdingowe reguluje również zasady odpowiedzialności spółki dominującej wobec poszczególnych uczestników grupy spółek. Odpowiedzialność tę należy verba legis rozpatrywać w następujących układach podmiotowych: spółka dominująca wobec spółki zależnej, spółka dominująca wobec akcjonariuszy albo wspólników mniejszościowych spółki zależnej oraz spółka dominująca wobec wierzycieli spółki zależnej.

KONKLUZJE WSTĘPNE

Niewątpliwie w dobie postępującej proceduralizacji dziedzin ludzkiej aktywności należy ucywilizować, nadać ogólne ramy holdingom faktycznym. Prawdą również jest to, że współczesny model prawa holdingowego zakłada poniesienie, okresowo, negatywnych konsekwencji przez spółkę zależną, lecz z finalnym ich wynagrodzeniem i korzyścią dla całej grupy spółek (Zob. Adam Opalski: Projekt prawa grup spółek, czyli skok na spółki Skarbu Państwa – rp.pl). Spółki zgrupowane w holding potrzebują bezpieczeństwa – wydaje się, że jasne zasady zarządcze temu sprzyjają. Na ile jednak w uchwalonym projekcie został rozstrzygnięty dylemat recepcji prawa romańskiego z kazusem Rosenbluma, czy też stosowania wzorów germańskich, to znajduje odzwierciedlenie w przepisach, o których szerzej w kolejnych artykułach.

Jan Akimenkow
aplikant radcowski
T: +48 71 780 31 00
E: akimenkow@millercanfield.com

Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield na podstawie faktów i informacji aktualnych w dacie jej wydania, które mogą ulec zmianie. Celem publikacji jest zwrócenie uwagi na wskazane w niej zmiany prawne i nie powinna stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakiejkolwiek decyzji dotyczącej określonego kierunku działania. Informacje te nie mogą być traktowane jako porada prawna ani nie zastępują szczegółowej opinii prawnej w konkretnej sprawie. W każdym przypadku należy skorzystać z usług doradców prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie przepisy prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.