TARYFY ENERGETYCZNE

Codzienne funkcjonowanie obiektów budowlanych nieodzownie powiązane jest z zapewnieniem ich zasilania energią elektryczną. W dzisiejszych realiach w Polsce jest ona w głównej mierze produkowana z tzw. energii pierwotnej, czyli uzyskiwanej ze spalania paliw kopalnych, szczególnie węgla. Przekłada się to na wysokość cen za prąd. Ceny te w stosunku do gospodarstw domowych nie uległy uwolnieniu, tzw. urynkowieniu w 2007 roku, i kształtowane są dzisiaj w oparciu o taryfy. W niniejszym artykule przyjrzymy się, czym te taryfy są oraz jakie uprawnienia ma nabywca energii elektrycznej względem zakładu energetycznego.

I.  Taryfa energetyczna – czym jest, jak powstaje, czy jest wzorcem umownym?

Regulacje ustawowe, normujące taryfy energetyczne, znajdziemy w ustawie – Prawo energetyczne[1]. Celami tego aktu prawnego są: przeciwdziałanie negatywnym skutkom naturalnych monopoli, uwzględnianie wymogów ochrony środowiska oraz zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych a także równoważenie interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii. Szczególnie ten ostatni cel wskazuje na konieczność stosowania wzorców umownych oraz taryf, jak również ich kontrolę przez odpowiedni organ nadzoru wyposażony w odpowiednie władztwo publiczne.

Zgodnie z Prawem energetycznym taryfą jest zbiór cen i stawek opłat oraz warunków ich stosowania, opracowany przez przedsiębiorstwo energetyczne i wprowadzany jako obowiązujący dla określonych w nim odbiorców w trybie określonym tą ustawą. Przedsiębiorstwo energetyczne, które posiada koncesję (należy pamiętać, że dostawa energii elektrycznej jest działalnością koncesjonowaną), ustala taryfy dla energii. Następnie zewnętrzny wobec nich podmiot, organ władzy publicznej w osobie Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (dalej „Prezes URE”), dokonuje oceny przedłożonych mu taryf z obowiązującymi przepisami. Postępowanie administracyjne w tym zakresie kończy się wydaniem decyzji zatwierdzającej taryfę, bądź decyzją odmawiającą jej zatwierdzenia. Oprócz cen energii oraz grup odbiorców w taryfie zawarta jest również propozycja okresu jej obowiązywania. Co istotne, przedsiębiorstwa energetyczne przedkładają Prezesowi URE taryfy oraz ich zmiany z własnej inicjatywy, nie później niż w terminie dwóch miesięcy przed upływem okresu obowiązywania taryfy poprzedniej. Ustawodawca przewidział także prawo Prezesa URE do żądania przedłożenia mu taryf. Nie jest więc możliwym dostawa i rozliczenie energii elektrycznej do przeciętnego konsumenta bez obowiązującej taryfy. Zasadą jest, że taryfa obowiązuje przez rok. Prezes URE, na wniosek przedsiębiorstwa energetycznego, może zatwierdzić, na okres nie dłuższy niż 3 lata, taryfę zawierającą ceny i stawki opłat w wysokości nie wyższej niż ceny i stawki opłat obowiązujące przed jej przedłożeniem Prezesowi URE, jeżeli są spełnione łącznie warunki przewidziane Prawem energetycznym. Ostateczne taryfy, zatwierdzone przez Prezesa URE, są ogłaszane w biuletynie Prezesa URE.

Taryfa energetyczna stanowi więc dokument, który jest z jednej strony cennikiem za prąd, ale z drugiej strony zawiera też szersze regulacje, wiążące, w przypadku ich zatwierdzenia, wszystkich odbiorców energii elektrycznej. Wśród tych regulacji znajdują się kwestie podziału na grupy, warunki stosowania danej ceny wobec odbiorcy. Same ceny zawarte w taryfie nie są kształtowane dowolnie – w znaczeniu jednostronnie ustalane przez przedsiębiorcę, lecz muszą uwzględniać wytyczne ministerialne. Zgodnie z Prawem energetycznym minister właściwy do spraw energii[2], po zasięgnięciu opinii Prezesa URE, określa rozporządzeniem szczegółowe zasady kształtowania i kalkulacji taryf dla energii elektrycznej oraz szczegółowe zasady rozliczeń w obrocie energią elektryczną, biorąc pod uwagę: politykę energetyczną państwa, zapewnienie pokrycia uzasadnionych kosztów przedsiębiorstw energetycznych, w tym kosztów ich rozwoju, ochronę interesów odbiorców przed nieuzasadnionym wzrostem poziomu cen i opłat, poprawę efektywności dostarczania i wykorzystywania paliw gazowych, równoprawne traktowanie odbiorców, eliminowanie subsydiowania skrośnego[3] oraz przejrzystość cen i stawek opłat[4].

II. Konsument energii elektrycznej i jego uprawnienia

Widzimy zatem, że konsument zawiera umowę z zakładem energetycznym, która określa cenę za pobrany prąd według taryfy, czyli dokumencie zatwierdzonym przez organ władzy publicznej. Taka konstrukcja opiera się na założeniu, że pełne urynkowienie cen energii będzie niekorzystne dla konsumenta, a jego interes musi być chroniony przez państwo. Prezes URE z definicji zatem ma za zadanie połączyć sprzeczne interesy.

Wprawdzie Prawo energetyczne nie posługuje się pojęciem konsumenta, to jednak praktyka obrotu usankcjonowała, że pod pojęciem ustawowym kryje się odbiorca indywidualny w gospodarstwie domowym. Ma on swobodę w wyborze dostawcy prądu, może zawrzeć jedną z następujących umów: o sprzedaż prądu, o dostawę lub dystrybucję prądu albo umowę kompleksową. Konsument odbiera prąd w ramach grupy taryfowej. Grupą taryfową jest grupa odbiorców kupujących energię elektryczną lub korzystających z usługi przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej albo usługi kompleksowej, w odniesieniu do których stosuje się jeden zestaw cen lub stawek opłat i warunków stosowania tych cen lub stawek opłat

Podziału odbiorców na grupy taryfowe dokonuje się w zależności od poziomu uzasadnionych kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo energetyczne na dostarczanie energii elektrycznej do tych odbiorców na podstawie następujących kryteriów: poziomu napięcia sieci w miejscu dostarczania energii elektrycznej, wartości mocy umownej, systemu rozliczeń, liczby rozliczeniowych stref czasowych, zużycia energii elektrycznej na potrzeby gospodarstw domowych. Konsumentowi przysługuje prawo złożenia do przedsiębiorstwa energetycznego wniosku o zmianę grupy taryfowej nie częściej niż raz na 12 miesięcy, a w przypadku zmiany stawek opłat – w okresie 60 dni od dnia wejścia w życie nowej taryfy. Co istotne, warunki zmiany grupy taryfowej określają umowa sprzedaży energii elektrycznej, umowa o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej albo umowa kompleksowa.

Prawo energetyczne jako całość aktów prawnych normuje proces reklamacyjny oraz przewiduje katalog uprawnień konsumenta[5], wśród nich m.in. obowiązek zakładu energetycznego przyjmowania od odbiorców przez całą dobę zgłoszeń i reklamacji dotyczących dostarczania energii elektrycznej z sieci; obowiązek bezzwłocznego usuwania zakłóceń w dostarczaniu energii elektrycznej spowodowanych nieprawidłową pracą sieci; obowiązek udzielenia odbiorcom, na ich żądanie, informacji o przewidywanym terminie wznowienia dostarczania energii elektrycznej przerwanego z powodu awarii sieci; obowiązek powiadamiania, z co najmniej 5-dniowym wyprzedzeniem, o terminach i czasie planowanych przerw w dostarczaniu energii elektrycznej; obowiązek nieodpłatnego udzielania informacji w sprawie zasad rozliczeń oraz aktualnych taryf (do czego zobowiązany jest także zakład energetyczny).

Konkludując, konsument płaci za dostarczoną energię elektryczną cenę kalkulowaną w oparciu o taryfę, czyli wzorzec umowy stosowany przez zakład energetyczny, a zatwierdzany i wprowadzany do obrotu przez Prezesa URE. Konsumentowi przysługują pewne uprawnienia, w tym żądania zmiany ceny, niemniej ta kwestia pozostaje w gestii decyzji zakładu energetycznego, choć kryteria zaszeregowania do danej grupy taryfowej muszą być wcześniej podane przez zakład, a zatem pełnej dowolności tu nie ma.

Jan Akimenkow, aplikant radcowski
Artykuł opublikowany w PMR Construction Insight: Poland, Nr 2 (275), luty 2024

[1] Zob. Ustawa z dnia 10.04.1997 roku Prawo energetyczne,

[2] Aktualnie jest to Minister Klimatu i Środowiska,

[3] To zjawisko ekonomiczne, polegające na pokrywaniu kosztów prowadzenia jednej działalności gospodarczej kosztami innej działalności albo przychodami od innej grupy odbiorców towarów albo usług,

[4] Zob. Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 29.11.2022 roku w sprawie sposobu kształtowania i kalkulacji taryf oraz sposobu rozliczeń w obrocie energią elektryczną,

[5] Zob. Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22.03.2023r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego.