CERTYFIKACJA WYKONAWCÓW ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

W dniu 16 kwietnia 2024 roku Rządowe Centrum Legislacji opublikowało projekt ustawy o certyfikacji wykonawców zamówień publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Aktualny projekt stanowi kontynuację prac legislacyjnych podjętych w tym zakresie przez rząd poprzedniej kadencji. Projekt odpowiada na zgłaszaną przez środowisko wykonawców publicznych potrzebę odformalizowania udziału w przetargach publicznych. Wprowadzenie mechanizmu certyfikacji do polskiego systemu zamówień publicznych zostało również przewidziane w dokumencie „Polityka zakupowa państwa” (uchwała nr 6 Rady Ministrów z dnia 11 stycznia 2022 r., Monitor Polski poz. 125), jak również nawiązuje do analogicznych rozwiązań prawnych przewidujących certyfikację wykonawców, które zostały przyjęte w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej.

W aktualnym stanie prawnym udział wykonawców w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego uzależniony jest od spełnienia określonych wymagań, których celem jest zapewnienie, że udzielone zamówienie zostanie zrealizowane przez wykonawcę, który daje rękojmię jego należytego wykonania. Wśród wymagań stawianych wykonawcom znajduje się brak istnienia podstaw wykluczenia w postępowania wskazanych w art. 108 oraz 109 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1605) (dalej: „PZP”). Przepisy przewidują również możliwość określania przez zamawiających wymagań, które są precyzowane w ramach określonego przetargu. Takie wymagania zmierzają do zweryfikowania zdolności oraz zasobów posiadanych przez wykonawców niezbędnych do realizacji zamówienia. Wymogi te mogą odnosić się do np. do zdolności do występowania w obrocie gospodarczym, uprawnień do prowadzenia określonej działalności gospodarczej lub zawodowej, sytuacji ekonomicznej lub finansowej oraz zdolności technicznej lub zawodowej (art. 112 ust. 2 PZP). Spełnianie przez wykonawców powyższych wymagań weryfikowane jest przez zamawiających w oparciu o przedstawione przez wykonawców dokumenty zwane podmiotowymi środkami dowodowymi (art. 7 pkt 17 PZP), które to dokumenty przedstawiane są co do zasady przez wykonawcę, którego oferta została najwyżej oceniona przez zamawiającego w danym przetargu (art. 126 ust. 1 PZP).

W obecnym stanie prawnym wykonawca, na którym ciąży obowiązek złożenia podmiotowych środków dowodowych, zobowiązany jest do zgromadzenia i złożenia licznych dokumentów wymaganych przez zamawiającego, co wymaga zaangażowania znacznego nakładu pracy, czasu i środków niezbędnych do skompletowania wszystkich dokumentów. Ponadto, obecne przepisy prawne nie przewidują również wsparcia dla zamawiających w weryfikowaniu dokumentacji składanej przez wykonawców, co oznacza, iż zamawiający są zobowiązani do samodzielnej analizy podmiotowych środków dowodowych przedstawianych przez wykonawców, co negatywnie wpływa na szybkość procedur przetargowych.

Projektowana instytucja certyfikacji wykonawców zamówień publicznych ma stanowić likwidację wyżej opisanych barier rozwoju rynku zamówień publicznych. Celem wprowadzenia do porządku prawnego certyfikacji jest przyspieszenie procesu weryfikacji wykonawców w toku postępowania przetargowego. Ułatwienie weryfikacji wykonawców ma w założeniu przyczynić się do skrócenia czasu trwania postępowań o udzielenie zamówienia publicznego poprzez ograniczenie obowiązków formalnych dla wykonawców (możliwość złożenia jedynie certyfikatu), jaki i zamawiających (weryfikacja jedynie certyfikatu).

Projekt ustawy zakłada, że wykonawcy będą mieli możliwość uzyskania certyfikatu potwierdzającego, że wobec danego wykonawcy nie zachodzą określone podstawy wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego (tzw. certyfikacja niepodlegania wykluczeniu) lub że posiada on zdolności i zasoby (np. doświadczenie, kadra, uprawnienia zawodowe) niezbędne do realizacji kategorii zamówień publicznych, która zostanie wskazana w certyfikacie (tzw. certyfikacja zdolności wykonawcy).

Wykonawca będzie uprawniony do legitymowania się uzyskanym certyfikatem w ramach wielu postępowań o udzielenie zamówienia, bez potrzeby kompletowania dokumentów i oświadczeń stanowiących podmiotowe środki dowodowe wymagane w danym przetargu. Uzyskany przez wykonawcę certyfikat będzie zastępował dokumenty i oświadczenia stanowiące podmiotowe środki dowodowe. Certyfikacja będzie udzielana na okres od roku do 3 lat. Udzielenie certyfikacji stanowić będzie domniemanie, że dany wykonawca nie podlega wykluczeniu w postępowaniu i jest zdolny do należytej realizacji zamówienia w zakresie potwierdzonym certyfikacją i przez okres ważności certyfikatu. Domniemanie to będzie mogło zostać obalone w konkretnym postępowaniu o udzielenie zamówienia, w którym złożono dany certyfikat, ale wyłącznie w przypadku uzasadnionych wątpliwości, w szczególności wynikających z przedstawionych dokumentów. Obowiązek wykazania tych wątpliwości spoczywać będzie na podmiocie, który kwestionuje certyfikację danego wykonawcy.

Certyfikaty wydawane będą przez akredytowane jednostki certyfikujące spełniające wymagania wynikające z właściwych norm europejskich. Wydane certyfikaty będą zamieszczane w ogólnodostępnej i bezpłatnej Bazie Danych o Certyfikatach Wykonawców Zamówień Publicznych.

Projekt przewiduje również, że wykonawcy będą mogli wspólnie ubiegać się o uzyskanie certyfikatu zdolności wykonawcy pod warunkiem wspólnego spełniania przez wykonawców warunków udziału w postępowaniu w zakresie określonym w art. 112 ust. 2 PZP w zakresach przez nich wskazanych. W takim przypadku wykonawcy dysponujący wspólnym certyfikatem będą mogli się nim posługiwać wyłącznie w postępowaniu, w którym wspólnie ubiegają się o udzielnie zamówienia publicznego.

Projektowana ustawa przewiduje również możliwość określenia przez wykonawcę starającego się o uzyskanie certyfikacji zdolności wykonawcy tzw. poziomu zdolności w odniesieniu do warunku udziału w postępowaniu w postaci zdolności technicznej lub zawodowej (art. 112 ust. 2 pkt 4 PZP). Poziomy zdolności odnosić się będą do posiadania określonej zdolności technicznej lub zawodowej niezbędnej do wykonania zamówienia, na którą składać się będą m.in. wykształcenie, kwalifikacje zawodowe, doświadczenie, potencjał techniczny, normy zarządzania jakością umożliwiające realizację zamówienia na odpowiednim poziomie jakości.

Dla uczestników rynku budowlanego szczególnie istotny jest fakt, iż projektowana ustawa przewiduje wydanie przez ministra właściwego do spraw gospodarki rozporządzenia określającego poziomy zdolności związane z udzielaniem zamówienia na roboty budowlane, mając na uwadze potrzebę przypisania tym poziomom wymagań odpowiadających warunkom udziału w postępowaniu w zakresie, o którym mowa w art. 112 ust. 2 pkt 4 PZP, oraz kierując się potrzebą zapewnienia standaryzacji tych wymagań.

Zgodnie z projektowaną regulacją ustawa wprowadzająca do porządku prawnego mechanizm certyfikacji ma wejść w życie w dniu 1 lipca 2025 roku.

Jacek Choromański, adwokat
Artykuł opublikowany w PMR Construction Insight: Poland, Nr 7 (280), lipiec 2024