Kontynuując cykl artykułów poświęconych tematyce finansowania społecznościowego w obszarze projektów komercyjnych, w niniejszym wpisie skupimy się na kluczowych aspektach związanych z unijną regulacją nadającą jednolite ramy prawne dla crowdfundingu w Unii Europejskiej. Zachęcamy do zapoznania się również z poprzednim artykułem z tej serii przedstawiającym ogólny zarys idei crowdfundingu udziałowego i pożyczkowego, jako przejawu szerszych procesów demokratyzacji inwestowania a zarazem jednego z najbardziej dynamicznie rozwijających się obszarów rynku finansowego w skali globalnej, w tym również w Polsce.

Potencjał crowdfundingu jako alternatywnej formy finansowania przedsiębiorstw, w tym startupów oraz małych i średnich przedsiębiorstw, został dostrzeżony przez organy Unii Europejskiej już w minionej dekadzie, zaś od 2018 roku toczyły się intensywne prace nad przyjętym w dniu 7 października 2020 roku Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć́ gospodarczych („Rozporządzenie ECSP”).

Powyższe Rozporządzenie ECSP tworzące jednolite ramy prawne dla świadczenia usługi finansowania społecznościowego w całej Unii Europejskiej zaczęło obowiązywać począwszy od dnia 10 listopada 2021 roku. Niestety, z uwagi na opóźnienie w opracowaniu i uchwaleniu polskiej ustawy służącej stosowaniu Rozporządzenia ECSP w naszym kraju, zasadniczo unijna regulacja w obszarze crowdfundingu pozostaje martwa. W szczególności nie został formalnie wyznaczony przez polskiego ustawodawcę organ odpowiedzialny za wykonywanie funkcji i obowiązków przewidzianych w Rozporządzeniu ECSP (będzie nim wedle wszelkiego prawdopodobieństwa Komisja Nadzoru Finansowego), w związku z czym brak jest w chwili obecnej podmiotu uprawnionego chociażby do udzielania licencji dostawcom usług finansowania społecznościowego.

Licząc, iż prace nad Ustawą o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych nabiorą tempa (obecnie projekt nadal jest na etapie prac w Radzie Ministrów) warto już dziś zapoznać się z kluczowymi założeniami unijnej regulacji i rozważyć crowdfunding jako narzędzie w swojej działalności – zarówno z perspektywy podmiotu poszukującego finansowania, jak również instytucji finansowej mogącej rozszerzyć wachlarz oferowanych produktów właśnie o usługi finansowania społecznościowego.

1. Definicja usług finansowania społecznościowego

W świetle Rozporządzenia ECSP usługą finansowania społecznościowego jest kojarzenie inwestorów zainteresowanych finansowaniem przedsięwzięć gospodarczych z właścicielami projektów z wykorzystaniem platformy finansowania społecznościowego, w jednym z dwóch poniższych modeli:

(i)   finasowania dłużnego poprzez pożyczki (crowdfunding pożyczkowy);

(ii) inwestycyjny model finansowania oparty o nabywanie przez zainteresowanych inwestorów zbywalnych papierów wartościowych (i instrumentów dopuszczonych na potrzeby finansowania społecznościowego) emitowanych przez właścicieli projektów (crowdfunding udziałowy).

2. Jednolite zasady prowadzenia platform crowdfundingowych

Rozporządzenie ECSP adresuje jedno z dotychczas głównych ograniczeń europejskiego rynku crowdfundingowego, to jest brak spójnej regulacji w skali całego rynku wewnętrznego. Z samej idei crowdfungingu wypływa potrzeba dotarcia do jak najszerszej rzeszy potencjalnych inwestorów, zaś narzędzia komunikacji elektronicznej (internetowe platformy crowdfundingowe) wydawałoby się nie powinny znajdować ograniczeń w postaci granic państwowych w obrębie Unii Europejskiej. Niestety, do chwili wejścia w życie Rozporządzenia ECSP dotychczas funkcjonujące platformy crowdfundingowe w dużej mierze ograniczone były w swojej działalności do danego rynku krajowego. W istotnym stopniu wynikało to z konieczności spełnienia określonych wymogów prawnych obowiązujących w poszczególnych państwach członkowskich, różniących się istotnie między sobą. Rozporządzenie ECSP kładzie nacisk na umożliwienie transgranicznego świadczenia usług finansowania społecznościowego. Licencja przyznana na podstawie Rozporządzenia ECSP w dowolnym Państwie Unii pozwalać będzie dostawcom usług finansowania społecznościowego na działalność na terenie całej Unii Europejskiej (z zastrzeżeniem dopełnienia obowiązków notyfikacyjnych w poszczególnych państwach).

3. Wysoki limit dopuszczalnej wartości oferty finansowania społecznościowego

Unijny prawodawca, kierując się chęcią zapewnienia ochrony inwestorom, jak również wprowadzeniem mechanizmu dyscyplinującego rynek, ustanowił limit łącznej wartości w odniesieniu do ofert finasowania społecznościowego przedstawianych przez konkretnego właściciela projektu. Powyższy próg ustalony został jednak na stosunkowo wysokim poziomie wynoszącym 5.000.000 EUR.

Powyższy próg pokrywa się ze stosowanym przez większość państw członkowskich progiem na potrzeby zwolnienia publicznych ofert papierów wartościowych z obowiązku publikacji prospektu, zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1129 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie prospektu, który ma być publikowany w związku z ofertą publiczną papierów wartościowych lub dopuszczeniem ich do obrotu na rynku regulowanym. Warto zaznaczyć, iż Polska należy do krajów, w których do tej pory powyższy próg znajdował się na znacznie niższym poziomie. Wejście w życie Rozporządzenia ECSP skłoniło ustawodawcę krajowego do jego zmiany i stopniowego podniesienia progu docelowo do poziomu 5.000.000 EUR.

4. Obowiązki i ograniczenia po stronie dostawców usług finansowania społecznościowego

W celu ograniczenia ryzyk związanych z finasowaniem społecznościowym oraz dążąc do zagwarantowania wysokiego standardu ochrony inwestorów Rozporządzenie ECSP wprowadziło szereg obowiązków i ograniczeń po stronie dostawców usług finasowania społecznościowego, wśród najistotniejszych wato wymienić:

– obowiązek posiadania rzeczywistej i stałej siedziby na terenie Unii Europejskiej oraz zasobów niezbędnych w swojej działalności;

– obowiązek spełniania wymogów ostrożnościowych w kwocie wynikającej z Rozporządzenia ECSP;

– obowiązek opracowania i przestrzegania przez dostawców usług finansowania społecznościowego wewnętrznych procedur i polityki służących ich skutecznemu i ostrożnemu zarządzaniu;

– wymóg zachowania należytej staranności wobec właścicieli projektów przedstawiających je do finansowania za pośrednictwem platformy (dostawcy usług finansowania społecznościowego powinni wprowadzić politykę mającą na celu zapewnienie, aby wybór projektów na ich platformach przebiegał w sposób profesjonalny, rzetelny i przejrzysty oraz aby usługi finansowania społecznościowego były świadczone w taki sam sposób);

– obowiązek unikania konfliktu interesów, co sprowadza się do zakazu posiadania przez dostawców usług finansowania społecznościowego jakiegokolwiek udziału w ofercie finansowania społecznościowego na swoich platformach oraz istotnych ograniczeń w zakresie posiadania takich udziałów przez podmioty powiązane z dostawcami usług finansowania społecznościowego.

5. Ochrona inwestorów

Starając się zachować równowagę pomiędzy ochroną inwestorów a wiążącymi się z nią dodatkowymi ograniczeniami i obostrzeniami w Rozporządzeniu ECSP wprowadzony został podział na inwestorów doświadczonych i inwestorów niedoświadczonych. Podział ten bazuje zasadniczo na rozróżnieniu między klientami profesjonalnymi a klientami detalicznymi ustanowionym w Dyrektywie MIFID II.

Dzięki powyższemu podziałowi inwestorzy, którzy w oparciu o przekazane przez nich dane zakwalifikowani zostaną do kategorii inwestorów doświadczonych zwolnieni będą z dodatkowych wymogów i ograniczeń, jakie znajdą zastosowanie w stosunku do inwestorów niedoświadczonych.

Inwestorzy niedoświadczeni przed rozpoczęciem inwestowania za pośrednictwem platformy crowdfundingowej zobowiązani będą do przeprowadzenia wstępnego testu wiedzy oraz symulacji zdolności ponoszenia strat. Pomimo, iż w Rozporządzeniu ECSP nie wprowadzono bezwzględnego limitu wysokości inwestycji dla inwestorów niedoświadczonych, inwestycje o wyższej wartości (tj. powyżej 1000 EUR albo 5 % wartości majątku netto – w zależności od tego, która z tych kwot jest wyższa) wymagać będą uprzedniego spełnienia dodatkowych wymogów przez inwestora niedoświadczonego.

Podsumowując, wejście w życie Rozporządzenia ECSP z pewnością stanowić będzie przełom w funkcjonowaniu europejskiego rynku crowdfundingu. W kolejnych miesiącach możemy się spodziewać pojawienia się kolejnych podmiotów zainteresowanych rozpoczęciem działalności w obszarze usług finasowania społecznościowego. Z kolei przedsiębiorcy dotychczas działający w tym obszarze dostosowywać będą swój model działalności do nowych wymogów Rozporządzenia ECSP.

Pozostaje żywić nadzieję, iż wspomniane prace nad polską ustawą służącą stosowaniu Rozporządzenia ECSP w naszym kraju zaowocują jej szybkim uchwaleniem, co pozwoli polskim przedsiębiorcom włączyć się w powyższy ogólnoeuropejski trend przyspieszonego rozwoju crowdfundingu udziałowego i pożyczkowego.

W CELU UZYSKANIA DALSZYCH INFORMACJI PROSIMY O SKONTAKTOWANIE SIĘ Z AUTOREM ARTYKUŁU:

Piotr Rusin
Radca prawny
T: +48 22 447 43 00
E: rusin@millercanfield.com

Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield na podstawie faktów i informacji aktualnych w dacie jej wydania, które mogą ulec zmianie. Celem publikacji jest zwrócenie uwagi na wskazane w niej zmiany prawne i nie powinna stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakiejkolwiek decyzji dotyczącej określonego kierunku działania. Informacje te nie mogą być traktowane jako porada prawna ani nie zastępują szczegółowej opinii prawnej w konkretnej sprawie. W każdym przypadku należy skorzystać z usług doradców prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie przepisy prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.

#StandWithUkraine

W związku z wojną w Ukrainie wiele firm oferuje pomoc materialną Ukraińcom, którzy szukają schronienia w Polsce. Przepisy dedykowanej specustawy wprowadzają pewne ułatwienia podatkowe, które pozwolą obywatelom Ukrainy w pełni korzystać ze skali tej pomocy. W naturalny sposób jednak pracodawcy chcą kierować oferowane świadczenia bezpośrednio na rzecz swoich pracowników i członków ich rodzin, takich darowizn zaś regulacja specustawy nie dotyczy – nie wprowadzono bowiem zwolnienia dla obywateli Ukrainy z podatku od spadków i darowizn. W tej sytuacji warto rozważyć skorzystanie z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (dalej jako „Fundusz”), co może się dla pracodawcy okazać korzystniejsze, niż realizacja pomocy ze środków obrotowych.

Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych mają obowiązek tworzyć pracodawcy zatrudniający na dzień 1 stycznia danego roku powyżej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, lecz mogą to zrobić także mniejsze podmioty. Środki gromadzone na rachunku bankowym Funduszu pochodzą z odpisu dokonywanego przez pracodawcę w stosunku do liczby uprawnionych, lecz mogą zostać zwiększone na przykład o darowizny. Umożliwia to przyjęcie przez pracodawcę środków przeznaczonych na pomoc obywatelom Ukrainy na przykład od udziałowca zagranicznego bezpośrednio na rachunek Funduszu, a tym samym odpowiednie zakwalifikowanie takich wpłat dla celów podatkowych. Kwoty pochodzące z odpisu na Fundusz stanowią natomiast koszty uzyskania przychodów pracodawcy. Po spełnieniu odpowiednich warunków do kosztów podatkowych pracodawca będzie mógł zaliczyć także wysokość dodatkowego odpisu przekazanego na Fundusz w danym roku.

Pomoc z Funduszu udzielana musi być zgodnie z regulaminem, który pracodawca ustanawia wspólnie z zakładowymi organizacjami związkowymi lub przedstawicielem pracowników. Regulamin określa świadczenia przysługujące ze środków Funduszu oraz tryb ich wypłaty. W dokumencie tym można też określić grupę osób uprawnionych do świadczeń z Funduszu – obowiązkowo należą do nich pracownicy, lecz można nim objąć także osoby zatrudnione na podstawie umów zlecenia, a także pracowników tymczasowych. Beneficjentami mogą być też członkowie rodzin uprawnionych osób – wówczas pomoc będzie mogła być do nich adresowana bezpośrednio, co pozwoli dodatkowo zoptymalizować kwestie podatkowe.

Regulaminy Funduszu zwykle wskazują kilka rodzajów świadczeń, zarówno rzeczowych jak i finansowych. Podstawową formą pomocy finansowej jest zapomoga, czyli bezzwrotne, jednorazowe świadczenie pieniężne wypłacane uprawnionemu w związku z trudną sytuacją materialną. Co ważne, zapomogi z Funduszu są zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych, bez względu na ich wysokość, jeżeli zostały otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci. Co prawda sam fakt wojny w kraju zamieszkania nie jest wprost objęty odpowiednim przepisem prawa, jednak można oczekiwać, że w przypadku osób, które w związku z wojną zmuszone były lub będą do ucieczki z Ukrainy do Polski lub będą musiały sprowadzić do naszego kraju swoje rodziny, można będzie wskazać na wystąpienie „indywidualnego zdarzenia losowego”. Nie można jednak zapominać, że wysokość zapomogi uzależniona musi być od potrzeb uprawnionego, rekomendujemy zatem różnicowanie wysokości świadczeń w zależności od okoliczności wskazanych we wniosku uprawnionego.

Wypłata świadczeń z Funduszu bez obciążenia podatkiem i składkami ubezpieczeniowymi może się wiązać z ryzykiem kontroli odpowiednich organów. Z tego względu rekomendujemy zgromadzenie odpowiedniej dokumentacji w każdym indywidualnym przypadku wypłaty, z zastrzeżeniem, że przetwarzanie w związku z tym jakichkolwiek danych osobowych beneficjentów Funduszu musi być zgodne z przepisami rozporządzenia RODO.

Można się spodziewać, że regulacje części pracodawców nie umożliwiają aktualnie dokonania wypłaty środków z Funduszu zgodnie z powstałymi potrzebami. W takiej sytuacji konieczna będzie najpierw zmiana regulaminu, wypłata środków niezgodnie z regulaminem lub ustawą może bowiem powodować naliczenie od wypłaconych kwot podatku dochodowego, składek na ubezpieczenie społeczne, nałożenie sankcji przez Państwową Inspekcję Pracy lub, w szczególnych przypadkach, obowiązek zwrotu świadczeń.

Mimo koniecznych do spełnienia formalności, Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych, używany rozsądnie, może dla wielu pracodawców okazać się wygodnym narzędziem udzielenia pomocy pracownikom i ich rodzinom z Ukrainy, po które warto sięgnąć w nowych czasach.

W CELU UZYSKANIA DALSZYCH INFORMACJI PROSIMY O KONTAKT Z AUTORKĄ ARTYKUŁU:

Magdalena Pilarska
Adwokat
T: +48 58 782 00 50
E: pilarska@millercanfield.com

Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield na podstawie faktów i informacji aktualnych w dacie jej wydania, które mogą ulec zmianie. Celem publikacji jest zwrócenie uwagi na wskazane w niej zmiany prawne i nie powinna stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakiejkolwiek decyzji dotyczącej określonego kierunku działania. Informacje te nie mogą być traktowane jako porada prawna ani nie zastępują szczegółowej opinii prawnej w konkretnej sprawie. W każdym przypadku należy skorzystać z usług doradców prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie przepisy prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.

#StandWithUkraine

Dnia 12 marca 2022 weszła w życie ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (“Specustawa”). Z nielicznymi wyjątkami, Specustawa  obowiązuje z mocą wsteczną od 24 lutego 2022, tj. od dnia inwazji Rosji na Ukrainę. Przepisy Specustawy mają zastosowanie do obywateli Ukrainy oraz ich małżonków (nieposiadających obywatelstwa ukraińskiego), którzy przybyli na terytorium Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka i członków ich najbliższej rodziny. Poniżej przedstawiamy główne rozwiązania przyjęte na mocy Specustawy.

• Pobyt w Polsce

Na mocy Specustawy, pobyt obywatela Ukrainy, który wjechał legalnie do Polski w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w rozporządzeniu, które zostanie wydane w przyszłości, i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Polski, uznaje się za legalny przez okres 18 miesięcy (licząc od dnia 24 lutego 2022 r.). Powyższa regulacja nie ma zastosowania do obywateli Ukrainy, którzy posiadają zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenie na pobyt czasowy, status uchodźcy, ochronę uzupełniającą, zgodę na pobyt tolerowany lub złożyli wniosek o udzielenia ochrony międzynarodowej.

Jeżeli obywatel Ukrainy opuści terytorium Polski na okres przekraczający 1 miesiąc, utraci prawo do legalnego pobytu w Polsce na warunkach określonych w Specustawie.

Komendant Główny Straży Granicznej będzie prowadził rejestr obywateli Ukrainy, którzy wjechali na terytorium Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z prowadzonymi tam działaniami wojennymi oraz którzy złożyli wniosek o rejestrację pobytu w Polsce. W przypadku gdy wjazd obywatela Ukrainy nie został zarejestrowany przez Straż Graniczną podczas kontroli granicznej, obywatel Ukrainy może zarejestrować swój pobyt, nie później niż 60 dni od dnia wjazdu na terytorium Polski, w dowolnym organie gminy. Złożenie wniosku o zarejestrowanie pobytu stanowi równocześnie podstawę do nadania polskiego numeru PESEL dla obywatela Ukrainy.

Dla obywateli Ukrainy, których pobyt został zarejestrowany i jest uznawany za legalny, Specustawa przewiduje możliwość wystąpienia o przedłużenie pobytu ponad wspomniany wyżej okres 18 miesięcy – tj. na okres 3 lat licząc od daty wydania decyzji.  W celu przedłużenia pobytu obywatel Ukrainy będzie musiał złożyć wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy nie wcześniej niż przed upływem 9 miesięcy od dnia wjazdu do Polski i nie później niż w okresie 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r. Obywatel Ukrainy, któremu zostanie udzielone zezwolenie na pobyt czasowy na podstawie Specustawy, będzie uprawniony do wykonywania pracy w Polsce bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.

Specustawa zawiera również przepisy regulujące status obywateli Ukrainy, którzy w chwili wybuchu wojny przebywali już w Polsce. Zgodnie z tymi przepisami, jeżeli pobyt Ukraińca w Polsce był legalny w dniu 24 lutego 2022 r., jego pobyt będzie uważany za legalny do dnia 31 grudnia 2022 r.  lub przez 18 miesięcy – w zależności od podstawy prawnej legalizującej pobyt, a okres ważności powiązanych dokumentów zostanie odpowiednio wydłużony. Takie przedłużenie legalnego pobytu w Polsce przez okres 18 miesięcy dotyczy również obywateli Ukrainy, którzy wjechali do Polski na podstawie zgody komendanta placówki Straży Granicznej udzielonej ze względów humanitarnych (pomimo braku wizy lub innych dokumentów, które normalnie są wymagane przy wjeździe do Polski).

• Praca w Polsce

Obywatel Ukrainy będzie mógł legalnie pracować w Polsce, jeżeli jego pobyt w Polsce będzie uznawany za legalny na podstawie Specustawy lub innych obowiązujących przepisów, pod warunkiem że pracodawca zawiadomi o zatrudnieniu obywatela Ukrainy właściwy powiatowy urząd pracy. Zgłoszenie musi nastąpić w ciągu 14 dni od dnia rozpoczęcia pracy przez obywatela ukraińskiego i należy je dokonać drogą elektroniczną za pośrednictwem portalu internetowego praca.gov.pl.

Obywatel Ukrainy może się również zarejestrować jako osoba bezrobotna lub poszukująca pracy, co będzie go uprawniało do otrzymania odpowiedniego wsparcia urzędu pracy w znalezieniu zatrudnienia. Do obywateli Ukrainy nie ma zastosowania górna granica wiekowa przyjęta dla rejestracji, która normalnie wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

• Prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce

Obywatele Ukrainy, których pobyt w Polsce jest uznawany za legalny na podstawie Specustawy lub ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, mogą podejmować i prowadzić działalność gospodarczą w Polsce na takich samych zasadach jak obywatele polscy, pod warunkiem wcześniejszego uzyskania numeru PESEL.

• Dostęp do służby zdrowia

Obywatele Ukrainy, których pobyt w Polsce jest uznawany za legalny w myśl przepisów Specustawy (co nie dotyczy osób, które zalegalizowały pobyt na podstawie ogólnie obowiązujących przepisów prawa) są uprawnieni do świadczeń opieki medycznej dostępnych na terytorium RP dla osób objętych ubezpieczeniem zdrowotnym, z wyłączeniem leczenia uzdrowiskowego i rehabilitacji uzdrowiskowej. Pacjenci z Ukrainy mogą także uzyskać i zrealizować recepty na takich samych warunkach, w tym stawkach opłat, jak obywatele polscy. Zaznaczyć należy, iż Narodowy Fundusz Zdrowia zalecił placówkom opieki zdrowotnej udzielanie pomocy ukraińskim uchodźcom jeszcze przed przyjęciem Specustawy, ponieważ planowane regulacje miały obowiązywać z mocą wsteczną, tj. od dnia 24 lutego 2022 r., co znalazło potwierdzenie w przepisach Specustawy.

• Wsparcie finansowe i materialne

Obywatele Ukrainy, których pobyt został zalegalizowany na mocy przepisów Specustawy (a zatem nie dotyczy to innych właściwych przepisów imigracyjnych) mają, co do zasady, prawo do skorzystania z pewnych form finansowego wsparcia, pod warunkiem spełnienia przesłanek wynikających z obowiązujących przepisów. Do takich świadczeń należą: (a) zasiłki uzależnione od wysokości dochodów, w szczególności związane z pokryciem środków utrzymania dzieci i innych członków rodziny, w tym: (i) zasiłek rodzinny, (ii) jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka, (iii) zasiłek pielęgnacyjny, (iv) świadczenie pielęgnacyjne, (v) specjalny zasiłek opiekuńczy, (vi) świadczenie rodzicielskie, (vii) zapomogi i świadczenia wypłacane przez gminy; (b) świadczenia związane z zamieszkiwaniem z dziećmi na terytorium Polski, w tym (i) świadczenie wychowawcze (powszechnie znane jako świadczenie 500+), (ii) świadczenie dobry start, (iii) rodzinny kapitał opiekuńczy, (iv) dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna; (c) świadczenia związane z sytuacją osobistą, rodzinną, dochodem lub stanem majątkowym (d) świadczenie pomocy materialnej o charakterze socjalnym przyznawane na zasadach określonych w ustawie o systemie oświaty; (e) pomoc żywnościowa w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014-2020 po spełnieniu przesłanek wynikających z odrębnych regulacji; oraz (f) specjalna pomoc zapewniana obywatelom z niepełnosprawnościami.

Aby skorzystać z powyższych form wsparcia finansowego, uprawnieni obywatele Ukrainy muszą spełnić normalne warunki wynikające z odnośnych regulacji z uwzględnieniem ich modyfikacji związanych z wyjątkowymi okolicznościami trwającej wojny. Na przykład, przy ustalaniu dochodu rodziny w związku z prawem do świadczeń rodzinnych uzależnionych od kryterium dochodowego  nie uwzględnia się członka rodziny, który nie przebywa na terytorium Polski. Aby móc skorzystać z większości powyższych świadczeń, szczególnie tych związanych z posiadaniem/zamieszkiwaniem z dziećmi, niezbędne jest, aby dany obywatel został wpisany do rejestru prowadzonego przez Komendanta Głównego Straży Granicznej – lub aby dziecko zostało wpisane do takiego rejestru – w przypadku chęci skorzystania ze świadczeń przysługujących na dziecko.

Dodatkowo, uprawnionym obywatelom Ukrainy przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 złotych na osobę, przeznaczonego na wydatki związane z utrzymaniem (np. zakupem żywności, odzieży, opłat mieszkaniowych).  Wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia powinien zostać złożony w ośrodku pomocy społecznej (centrum usług społecznych), który będzie właściwy ze względu na miejsce pobytu danego obywatela Ukrainy. Obywatelom Ukrainy, których pobyt został zalegalizowany na mocy przepisów Specustawy może być również zapewniona bezpłatna pomoc psychologiczna.

Niezależnie od powyższych świadczeń, zgodnie z postanowieniami Specustawy, wojewoda (inny właściwy organ) może zapewnić, pod pewnymi warunkami, pomoc uprawnionym obywatelom Ukrainy polegającą na zakwaterowaniu, zapewnieniu całodziennego wyżywienia zbiorowego oraz ulg w zakresie opłat z tytułu określonych usług transportowych. Jednostki samorządu terytorialnego (ich związki/związek metropolitalny) mogą także zapewnić z własnej inicjatywy i ze środków własnych stosowne wsparcie, którego zakres powinien zostać określony na mocy uchwały właściwego organu.

• Ulgi i zachęty podatkowe

Specustawa przewiduje również pewne korzystne rozwiązania podatkowe zarówno dla obywateli ukraińskich uciekających przed wojną, jak i dla tych, którzy udzielają im wsparcia finansowego lub materialnego. Przykładowo, kwalifikujący się obywatele Ukrainy będą zwolnieni z podatku dochodowego od otrzymanej pomocy humanitarnej i niektórych świadczeń. Ponadto koszty z tytułu nieodpłatnych świadczeń oraz koszty wytworzenia lub zakupu towarów lub praw będących przedmiotem darowizn dokonywanych w okresie od 24 lutego 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. na rzecz niektórych podmiotów (np. organizacji pozarządowych) na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy, będą mogły być zaliczone jako koszty uzyskania przychodu.

• Dostęp do edukacji

Specustawa zawiera przepisy umożliwiające dzieciom z Ukrainy dostęp do placówek oświatowych (np. szkół i przedszkoli). Specustawa zawiera także przepisy mające na celu ułatwienie studentom z Ukrainy kontynuacji studiów w Polsce, w szczególności poprzez odformalizowanie procesu weryfikacji dotychczas ukończonych etapów edukacji. Studenci z Ukrainy, którzy będą kontynuować studia w Polsce, będą mogli ubiegać się o stypendia socjalne i pożyczki studenckie.

• Nadanie numeru PESEL i profilu zaufanego (ePUAP)

Specustawa wprowadza specjalną procedurę uzyskiwania przez obywateli Ukrainy numeru identyfikacyjnego PESEL, niezbędnego do uzyskania dostępu do szeregu usług publicznych. Wniosek o nadanie PESEL można złożyć w dowolnym urzędzie gminy w Polsce. Wniosek może zawierać zgodę na potwierdzenie profilu zaufanego umożliwiającego dostęp do usług administracyjnych za pośrednictwem platformy elektronicznej ePUAP. Obywatele Ukrainy będą mogli również korzystać z mObywatela – bezpłatnej aplikacji, w której dostępne są określone dane z rejestrów publicznych (np. rejestru PESEL) i dzięki której w określonych sytuacjach można potwierdzić swoją tożsamość.

• Wsparcie dla osób goszczących obywateli Ukrainy

Na mocy Specustawy każdemu podmiotowi, w szczególności osobie fizycznej prowadzącej gospodarstwo domowe, który zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną, może być przyznane świadczenie pieniężne z tego tytułu. Świadczenie będzie wypłacane na wniosek uprawnionego przez okres nie dłuższy niż 60 dni (z możliwością przedłużenia w szczególnie uzasadnionych przypadkach). Wysokość oraz warunki przyznawania tego świadczenia zostaną określone w rozporządzeniu (planowana kwota to 40 zł dziennie za osobę).

Aby zachęcić osoby prywatne do udostępniania mieszkań obywatelom Ukrainy, Specustawa znosi zakaz eksmisji lokatorów, którym użyczono lokal oraz zwalnia z pewnych wymogów formalnych przewidzianych przy najmie okazjonalnym, w tym m.in. znosi obowiązkowe oświadczenie najemcy składane w formie aktu notarialnego o dobrowolnym poddaniu się egzekucji co do opróżnienia lokalu i wskazanie lokalu, do którego będzie mógł się wyprowadzić.

W CELU UZYSKANIA DALSZYCH INFORMACJI PROSIMY O KONTAKT Z NASZYM ZESPOŁEM WSPIERAJĄCYM UCHODŹCÓW Z UKRAINY:

Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield na podstawie faktów i informacji aktualnych w dacie jej wydania, które mogą ulec zmianie. Celem publikacji jest zwrócenie uwagi na wskazane w niej zmiany prawne i nie powinna stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakiejkolwiek decyzji dotyczącej określonego kierunku działania. Informacje te nie mogą być traktowane jako porada prawna ani nie zastępują szczegółowej opinii prawnej w konkretnej sprawie. W każdym przypadku należy skorzystać z usług doradców prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie przepisy prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.

Analiza nowelizacji Kodeksu spółek handlowych uchwalonej przez Sejm dnia 9 lutego 2022 r. – drugi artykuł cyklu, 10 marca 2022 r.

Kontynuując analizę noweli KSH na wstępie należy zaznaczyć, że w dniu dzisiejszym jej projekt pozostaje na etapie procedowania w Senacie. W tej części analiza dotyczyć będzie węzłowych kwestii konstruujących holding oraz wybranych zagadnień rodzących spory, tak bezpośrednio dla praktyki podmiotów, jak i mogących być kanwą procesów sądowych.

Grupa spółek – wspólna strategia gospodarcza i interes grupy?

Grupa spółek nie ma podmiotowości prawnej, ustawodawca nie przydał jej atrybutów osoby prawnej, a zatem holding w dalszym ciągu nie może w swoim imieniu i na swoją rzecz nabywać praw, być stroną zobowiązań, posiadać majątek, a także być stroną w sporze sądowym. W myśl projektowanych przepisów spółka dominująca oraz spółka zależna, które uczestniczą w grupie spółek, kierują się, obok interesu spółki, interesem grupy spółek, o ile nie zmierza to do pokrzywdzenia wierzycieli lub wspólników mniejszościowych albo akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej. W uchwalonej przez Sejm wersji prawa holdingowego znacznie zredukowano normatywne kryteria, względem uprzednich projektów, m.in. poprzez usunięcie wspólnej strategii gospodarczej i wyeksponowaniem ochrony spółki zależnej, jej wierzycieli i wspólników. Pojawiły się również opinie, zgodnie z którymi projekt ustawy nowelizującej narzuca uczestnikom obrotu jedną z wielu dopuszczalnych i występujących w obrocie form holdingu (Por. B. Sołtys, Kilka uwag i propozycji do kodeksowej regulacji nowego prawa holdingowego, PPH nr 2021/1/5-16, w którym Autor wskazuje na inne struktury, takie jak multimetryczna, piramidalna). Stosunki faktyczne między spółką dominującą, a spółką zależną mają status kwalifikowany w wydaniu grupy spółek i opierają się, jak się zdaje, na scentralizowanej formie.

Wiążące polecenie i business judgement rule

Wiążące polecenie, pod rygorem nieważności, musi zostać wydane w formie pisemnej albo elektroniczne i zawierać ściśle określone projektowaną ustawą minimum treści. Jego wykonanie, bądź nie, wymaga uchwały zarządu spółki zależnej. Spółka zależna będzie mogła odmówić wykonania wiążącego polecenia w następujących przypadkach: 1) dla spółek jednoosobowych – sprowadzenie niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością 2) dla pozostałych spółek – uzasadniona obawa sprzeczności polecenia z interesem spółki, którego wykonanie wyrządzi spółce szkodę, a szkoda ta nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie dwóch lat, licząc od dnia, w którym nastąpi zdarzenie wyrządzające szkodę. Co istotne, w określeniu wysokości szkody spółka zależna uwzględnia korzyści uzyskane przez tę spółkę w związku z uczestnictwem w grupie spółek w okresie ostatnich dwóch lat obrotowych. Kryteria ww. nie są definitywne, bowiem umowa albo statut spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek może przewidywać dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia. Pojawia się zasadne pytanie, biorąc pod uwagę charakter zamknięty ww. katalogu, co w sytuacji wydania polecenia, które swym skutkiem prowadzi do naruszenia prawa, np. zmowy przetargowej, cenowej etc. (Zob. szerzej w: R. Adamus, Czy prawo holdingowe będzie atrakcyjne dla praktyki – LEX)? Wydaje się, że przepisy o ochronie konkurencji i konsumenta oraz o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji będą miały zastosowanie, jako że po pierwsze, nie zostały zaprojektowane przepisy kolizyjne między tymi materiami. Po drugie, nie zaprojektowano szczególnych przepisów karnych, ani deliktowych, a idee fix noweli jest minimalizm regulacji – co sumarycznie przenosi nas w zakresie naruszeń na grunt przepisów ww. ustaw szczególnych. Po trzecie, zjawisko naruszenia prawa poprzez wykonanie wiążącego polecenia ma charakter szczególny względem naczelnego celu prawa spółek (jednolite, scentralizowane kierownictwo grupą spółek), zatem jest bliższe do hipotezy regulowanej przez przepisy ww. ustaw szczególnych.

Kwestia wykonania, bądź nie, wiążącego polecenia przez zarząd spółki zależnej dotyka potencjalnej odpowiedzialności organu za sprzeciw wobec spółki dominującej. Projektowane przepisy implementują do polskiego KSH angielską doktrynę rozsądnej oceny sytuacji biznesowej, ryzyk gospodarczych i skutków potencjalnej decyzji jako kryterium orzekania o odpowiedzialności członków zarządu, tzw. business judgement rule (Zob. K. Bilewska, Prawo holdingowe – „Wielka piątka” rządowej nowelizacji prawa spółek). Takie działania zasługują na aprobatę, stosując ekonomiczną analizę prawa, redukującą alienacje prawa jako dogmatyki od realiów potrzeb obrotu i konsekwencji rynkowych przyzwolenia prawnego na określone zachowania.

Wiążące polecenie bywa w doktrynie rozpatrywane w kontekście prawa pracy i stosunków pracodawca – pracownik. Pytanie, czy słusznie, skoro maksymalizacja zysku albo innego rodzaju przysporzenia (oprócz monetyzowania pozycji podmiotu w danej sferze dóbr lub usług to także transfer technologii, zasięgów, budowa marki, dostęp do rynków, baza kontaktów biznesowych – zob. szerzej w: R. Adamus, tamże), poprzez kooperację nierównych kapitałowo (ponownie – sensu largo) podmiotów, z definicji zakłada uszczerbek w samodzielności, równym traktowaniu, swobodzie gospodarczej.

Mając na uwadze, że biznes w okresie ostatnich 22 lat funkcjonowania KSH, w tym jego art. 7 (tzw. „szczątkowa regulacja holdingu”) ukształtował własne rozwiązania prawne, funkcjonujące jako regulacje wewnętrzne, dotyczące uczestników grupy w formie np. polityk sektorowych, konstytucji grupy etc., zbiorczo określane jako corporate governance (Zob. M. Romanowski, Zmiany w KSH – biznes da radę, ale czy zawsze musi dawać radę? (prawo.pl)), zasadnym jest wątpliwość, czy w ogóle wiążące polecenia są nowością, czy będą przydatne w obrocie, czy wyeliminują/skanalizują dotychczasowe, zaakceptowane sądownie, formy sterowania holdingiem? Już na pierwszy rzut oka wydaje się, że istotą konstrukcji wiążącego polecenia, jego odmiennością legislacyjną względem corporate governance, jest ustawowe zawarowanie dopuszczalności pomyłki przez zarząd, syntetyczne i jednolite wyważenie przez piastunów organu interesów interesariuszy grupy spółek z przejściową szkodą dla niektórych z nich, jasne określenie kto, za co i wobec kogo odpowiada (przynajmniej fundamenty powyższego), a tym samym jurydyzacja znanego i stosowanego w obrocie zarządzania ryzykiem.

Kwestie (wybrane) relacji holdingu z rejestrem KRS

Zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej podejmuje większością trzech czwartych głosów uchwałę o uczestnictwie w grupie spółek ze wskazaniem spółki dominującej. W rejestrze KRS ujawnia się, w obydwu rodzajach spółek tworzących grupę, uczestnictwo w grupie spółek poprzez wpisanie wzmianki. Powstaje wątpliwość, co do pewności prawa i bezpieczeństwa obrotu. Wynika ona z dylematu o charakter wpisu – czy jest on konstytutywny, czy deklaratoryjny? Oś praktycznego sporu i argumenty już zostają nakreślone (Por. B. Sołtys, tamże). Z jednej strony konstrukcja umożliwiająca zwolnienie np. członka zarządu z odpowiedzialności za działanie przed uzyskaniem wpisu – bliźniaczo podobna do regulacji rodem ze spółki w organizacji i funkcja publiczna rejestru KRS przemawia na korzyść charakteru konstytutywnego. W opozycji pozostaje konkluzja, że de facto w niczym powyższe nie ogranicza możliwość tak wydania, jak i wykonania polecenia wiążącego, nie definiuje expressis verbis jego ważności i skuteczności.

Wiążące polecenia podlegają ujawnieniu w sprawozdaniu spółki o powiązaniach umownych, które może być częścią rocznego sprawozdania z działalności, co może rodzić ryzyko ujawnienia strategii biznesowej podmiotów. Ustawodawca jednak nie precyzuje, na ile szczegółowe informacje mają zostać ujawnione, ograniczając się do lakonicznego stwierdzenia, iż w sprawozdaniu „są wskazywane w szczególności wiążące polecenia”. Ponadto – jak wskazują komentatorzy (Zob. R. Adamus, tamże) – wiążące polecenia dają de facto listę czynności, które w przypadku postępowania upadłościowego mogą zostać uznane za bezskuteczne przez syndyka. Powyższe działania immanentnie prowadzą do zniszczenia relacji holdingowych, a jednocześnie otwierają puszkę Pandory dla spółki dominującej – albowiem prawo upadłościowe przewiduje bezskuteczność czynności (na skutek polecenia wiążącego), nie jej nieważność. Tym samym, w przypadku „poszkodowania” spółki zależnej, dla niej samej, jej wspólników oraz wierzycieli pozostają aktualne roszczenia cywilne o naprawienie szkody.

Jan Akimenkow
aplikant radcowski
T: +48 71 780 31 00
E: akimenkow@millercanfield.com

Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield na podstawie faktów i informacji aktualnych w dacie jej wydania, które mogą ulec zmianie. Celem publikacji jest zwrócenie uwagi na wskazane w niej zmiany prawne i nie powinna stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakiejkolwiek decyzji dotyczącej określonego kierunku działania. Informacje te nie mogą być traktowane jako porada prawna ani nie zastępują szczegółowej opinii prawnej w konkretnej sprawie. W każdym przypadku należy skorzystać z usług doradców prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie przepisy prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.

Jan Akimenkow jest prawnikiem we wrocławskim biurze kancelarii Miller Canfield. Studia prawnicze ukończył na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. W 2021 roku rozpoczął aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Wałbrzychu.

Przedmiotem jego zainteresowań są prawo cywilne, prawo handlowe, w szczególności prawo spółek, prawo prywatne gospodarcze, prawo budowalne,  prawo rynku kapitałowego. Od 9 lat zdobywa doświadczenie, zarówno w sektorze prywatnym (również w branży finansowej), jak i publicznym.

Prywatnie pasjonat tenisa –  wieloletni członek sekcji tenisa Uniwersytetu Wrocławskiego. Włada językiem angielskim oraz rosyjskim.

kontakt: akimenkow@millercanfield.com

#StandWithUkraine

Dnia 7 marca 2022 Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (“Specustawa”). Obecnie projekt Specustawy jest rozpatrywany przez Sejm. Specustawa, gdy już zostanie uchwalona i ogłoszona, będzie obowiązywała z mocą wsteczną od 24 lutego 2022, tj. od dnia inwazji Rosji na Ukrainę. Poniżej przedstawiamy główne założenia projektu Specustawy.

• Pobyt w Polsce

Na mocy Specustawy, pobyt obywatela Ukrainy, który wjechał legalnie do Polski w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w rozporządzeniu, które zostanie wydane w przyszłości, i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Polski, uznaje się za legalny przez okres 18 miesięcy. Powyższe nie będzie miało zastosowania do obywateli Ukrainy, którzy posiadają zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenie na pobyt czasowy, status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zgodę na pobyt tolerowany.

Jeżeli obywatel Ukrainy opuści terytorium Polski na okres przekraczający 1 miesiąc, utraci prawo do legalnego pobytu w Polsce na warunkach określonych w Specustawie.

Komendant Główny Straży Granicznej będzie prowadził rejestr obywateli Ukrainy, którzy wjechali na terytorium Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z prowadzonymi tam działaniami wojennymi oraz którzy złożyli wniosek o rejestrację pobytu w Polsce. W przypadku gdy wjazd obywatela Ukrainy nie został zarejestrowany przez Straż Graniczną podczas kontroli granicznej, obywatel Ukrainy może zarejestrować swój pobyt, nie później niż 60 dni od dnia wjazdu na terytorium Polski, w dowolnym organie gminy.

Dla obywateli Ukrainy, których pobyt został zarejestrowany i jest uznawany za legalny, Specustawa przewiduje możliwość wystąpienia o przedłużenie pobytu ponad wspomniany wyżej okres 18 miesięcy – tj. na okres 3 lat licząc od daty wydania decyzji.  W celu przedłużenia pobytu obywatel Ukrainy będzie musiał złożyć wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy nie wcześniej niż przed upływem 9 miesięcy od dnia wjazdu do Polski, a nie później niż w okresie 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r. Obywatel Ukrainy, któremu zostanie udzielone zezwolenie na pobyt czasowy na podstawie Specustawy, będzie uprawniony do wykonywania pracy w Polsce bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.

Specustawa zawiera również przepisy regulujące status obywateli Ukrainy, którzy w chwili wybuchu wojny przebywali już w Polsce. Zgodnie z tymi przepisami, jeżeli pobyt Ukraińca w Polsce był legalny w dniu 24 lutego 2022 r., jego pobyt będzie uważany za legalny do dnia 31 grudnia 2022 r. a okres ważności powiązanych dokumentów zostanie odpowiednio wydłużony. Takie przedłużenie legalnego pobytu w Polsce do 31 grudnia 2022 r. dotyczy również obywateli Ukrainy, którzy wjechali do Polski na podstawie zgody Komendanta Główny Straży Granicznej udzielonej ze względów humanitarnych (pomimo braku wizy lub innych dokumentów, które normalnie są wymagane przy wjeździe do Polski).

• Praca w Polsce

Obywatel Ukrainy będzie mógł legalnie pracować w Polsce, jeżeli jego pobyt w Polsce będzie uznawany za legalny na podstawie Specustawy lub innych obowiązujących przepisów, pod warunkiem, że Pracodawca zawiadomi o zatrudnieniu obywatela Ukrainy właściwy powiatowy urząd pracy. Zgłoszenie musi nastąpić w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy przez Ukraińca i może być dokonane drogą elektroniczną za pośrednictwem portalu internetowego praca.gov.pl.

Obywatel Ukrainy może się również zarejestrować jako osoba bezrobotna lub poszukująca pracy, co będzie go uprawniało do otrzymania odpowiedniego wsparcia urzędu pracy w znalezieniu zatrudnienia. Do obywateli Ukrainy nie ma zastosowania górna granica wiekowa przyjęta dla rejestracji, która normalnie wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

• Prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce

Obywatele Ukrainy, których pobyt w Polsce jest uznawany za legalny na podstawie Specustawy lub ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, mogą podejmować i prowadzić działalność gospodarczą w Polsce na takich samych zasadach jak obywatele polscy, pod warunkiem wcześniejszego uzyskania numeru PESEL.

• Dostęp do służby zdrowia

Obywatele Ukrainy, których pobyt w Polsce jest uznawany za legalny w myśl przepisów Specustawy (co nie dotyczy osób, które zalegalizowały pobyt na podstawie ogólnie obowiązujących przepisów prawa) będą uprawnieni do świadczeń opieki medycznej dostępnych na terytorium RP dla osób objętych ubezpieczeniem zdrowotnym, z wyłączeniem leczenia uzdrowiskowego i rehabilitacji uzdrowiskowej. Pacjenci z Ukrainy będą także mogli uzyskać i zrealizować recepty na takich samych warunkach, w tym stawkach opłat, jak Polacy. Narodowy Fundusz Zdrowia zaleca placówkom opieki zdrowotnej udzielanie pomocy Ukraińcom nawet przed przyjęciem ustawy, ponieważ planowane regulacje mają obowiązywać z mocą wsteczną, tj. od dnia 24 lutego 2022 r.

• Wsparcie finansowe i materialne

Obywatele Ukrainy, których pobyt został zalegalizowany na mocy przepisów Specustawy (a zatem nie dotyczy to innych właściwych przepisów imigracyjnych) mają, co do zasady, prawo do skorzystania z pewnych form finansowego wsparcia, pod warunkiem spełnienia przesłanek wynikających z polskich przepisów. Do takich świadczeń należą: (a) zasiłki uzależnione od wysokości dochodów, w szczególności związane z pokryciem środków utrzymania dzieci i innych członków rodziny, w tym: (i) zasiłek rodzinny, (ii) jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka, (iii) zasiłek pielęgnacyjny, (iv) świadczenie pielęgnacyjne, (v) specjalny zasiłek opiekuńczy, (vi) świadczenie rodzicielskie, (vii) zapomogi i świadczenia wypłacane przez gminy; (b) świadczenia związane z zamieszkiwaniem z dziećmi na terytorium Polski, w tym (i) świadczenie wychowawcze (powszechnie znane jako świadczenie 500+), (ii) świadczenie dobry start, (iii) rodzinny kapitał opiekuńczy, (iv) dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna; (c) świadczenia związane z sytuacją osobistą, rodzinną, dochodem lub stanem majątkowym (d) świadczenie pomocy materialnej o charakterze socjalnym przyznawane na zasadach określonych w ustawie o systemie oświaty; (e) pomoc żywnościowa w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014-2020 po spełnieniu przesłanek wynikających z odrębnych regulacji; oraz (f) specjalna pomoc zapewniana obywatelom z niepełnosprawnościami.

Aby skorzystać z powyższych form wsparcia finansowego, uprawnieni obywatele Ukrainy muszą spełnić normalne warunki wynikające z odnośnych regulacji z uwzględnieniem ich modyfikacji związanych z wyjątkowymi okolicznościami trwającej wojny. Na przykład, przy ustalaniu dochodu rodziny w związku z prawem do świadczeń rodzinnych uzależnionych od kryterium dochodowego  nie uwzględnia się członka rodziny, który nie przebywa na terytorium Polski. Aby móc skorzystać z większości powyższych świadczeń, szczególnie tych związanych z posiadaniem/zamieszkiwaniem z dziećmi, niezbędne jest, aby dany obywatel został wpisany do rejestru prowadzonego przez Komendanta Głównego Straży Granicznej – lub aby dziecko zostało wpisane do takiego rejestru – w przypadku chęci skorzystania ze świadczeń przysługujących na dziecko.

Dodatkowo, uprawnionym obywatelom Ukrainy przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 złotych na osobę, przeznaczonego na wydatki związane z utrzymaniem (np. zakupem żywności, odzieży, opłat mieszkaniowych).  Wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia powinien zostać złożony w ośrodku pomocy społecznej (centrum usług społecznych), który będzie właściwy ze względu na miejsce pobytu danego obywatela Ukrainy. Obywatelom Ukrainy, których pobyt został zalegalizowany na mocy przepisów Specustawy może być również zapewniona bezpłatna pomoc psychologiczna.

Niezależnie od powyższych świadczeń, zgodnie z postanowieniami Specustawy, wojewoda (inny właściwy organ) może zapewnić, pod pewnymi warunkami, pomoc uprawnionym obywatelom Ukrainy polegającą na zakwaterowaniu, zapewnieniu całodziennego wyżywienia zbiorowego oraz ulg w zakresie opłat z tytułu pewnych usług transportowych. Jednostki samorządu terytorialnego (ich związki/związek metropolitalny) mogą także zapewnić z własnej inicjatywy i ze środków własnych stosowne wsparcie, którego zakres powinien zostać określony na mocy uchwały.

• Ulgi i zachęty podatkowe

Specustawa przewiduje również pewne korzystne rozwiązania podatkowe zarówno dla Ukraińców uciekających przed wojną, jak i dla tych, którzy udzielają im wsparcia finansowego lub materialnego. Przykładowo, specustawa wprowadza zwolnienie z opodatkowania darowizn otrzymanych od 24 lutego 2022 r. do 31 czerwca 2022 r. przez obywateli Ukrainy przyjeżdżających do Polski w tym okresie. Kwalifikujący się Ukraińcy będą również zwolnieni z podatku dochodowego od otrzymanej pomocy humanitarnej i niektórych świadczeń. Ponadto koszty wytworzenia lub zakupu towarów lub praw będących przedmiotem darowizn dokonywanych w okresie od 24 lutego 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. na rzecz niektórych podmiotów (np. organizacji pozarządowych) na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy, będą mogły być zaliczone jako koszty uzyskania przychodu.

• Dostęp do edukacji

Specustawa zawiera przepisy umożliwiające dzieciom z Ukrainy dostęp do placówek oświatowych (np. szkół i przedszkoli). Specustawa zawiera także przepisy mające na celu ułatwienie studentom z Ukrainy kontynuacji studiów w Polsce, w szczególności poprzez odformalizowanie procesu weryfikacji dotychczas ukończonych etapów edukacji. Studenci z Ukrainy, którzy będą kontynuować studia w Polsce, będą mogli ubiegać się o stypendia socjalne i pożyczki studenckie.

• Nadanie numeru PESEL i profilu zaufanego (ePUAP)

Specustawa wprowadza specjalną procedurę uzyskiwania przez obywateli Ukrainy numeru identyfikacyjnego PESEL, niezbędnego do uzyskania dostępu do niektórych usług publicznych. Wniosek o nadanie PESEL można złożyć w dowolnym urzędzie gminy w Polsce. Wniosek może zawierać zgodę na potwierdzenie profilu zaufanego umożliwiającego dostęp do usług administracyjnych za pośrednictwem platformy elektronicznej ePUAP. Ukraińcy będą mogli również korzystać z mObywatela – bezpłatnej aplikacji, w której dostępne są określone dane z rejestrów publicznych (np. rejestru PESEL) i dzięki której w określonych sytuacjach można potwierdzić swoją tożsamość.

W CELU UZYSKANIA DALSZYCH INFORMACJI PROSIMY O KONTAKT Z NASZYM ZESPOŁEM WSPIERAJĄCYM UCHODŹCÓW Z UKRAINY:

Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield na podstawie faktów i informacji aktualnych w dacie jej wydania, które mogą ulec zmianie. Celem publikacji jest zwrócenie uwagi na wskazane w niej zmiany prawne i nie powinna stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakiejkolwiek decyzji dotyczącej określonego kierunku działania. Informacje te nie mogą być traktowane jako porada prawna ani nie zastępują szczegółowej opinii prawnej w konkretnej sprawie. W każdym przypadku należy skorzystać z usług doradców prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie przepisy prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.

Na spółkę Fortum Marketing and Sales Polska S.A. Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych nałożył administracyjną karę pieniężną w wysokości ponad 4,9 mln zł za niewdrożenie odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych zapewniających bezpieczeństwo danych osobowych oraz brak weryfikacji podmiotu przetwarzającego. Z kolei podmiot przetwarzający otrzymał karę w wysokości 250 tys. zł.

Naruszenie ochrony danych polegało na tym, że w momencie wprowadzania zmiany w środowisku teleinformatycznym, doszło do skopiowania danych klientów administratora przez nieuprawnione osoby. Do naruszenia doszło w wyniku działania podmiotu przetwarzającego, z którym administrator współpracował na podstawie zawartych umów, w tym umowy powierzenia przetwarzania danych osobowych. Podmiot przetwarzający dane miał wprowadzić zmiany do systemu spełniającego rolę archiwum cyfrowego dokumentów i informacji na temat klientów administratora, w celu zwiększenia wydajności działania tego repozytorium. W trakcie dokonywanych zmian nieupoważnione osoby utworzyły dodatkową bazę danych klientów Fortum. Serwer, na którym została ona wdrożona, nie miał odpowiednio skonfigurowanych zabezpieczeń. Administrator dowiedział się o incydencie nie od podmiotu przetwarzającego, a od dwóch niezależnych internautów, którzy powiadomili go, że mają nieuprawniony dostęp do bazy.

Administrator zgłosił incydent naruszenia ochrony danych do UODO, jednak początkowo zrezygnował z powiadomienia osób, których dane dotyczą, o tym naruszeniu, gdyż w jego ocenie nie wystąpiło wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych. Z taką oceną Prezes UODO się nie zgodził wskazując, że z uwagi na szeroki zakres ujawnionych danych klientów Fortum wystąpiło wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych. Stanowisko Prezesa UODO wydaje się słuszne mając na względzie, że naruszenie dotyczyło danych ponad 120 000 osób oraz, że zakres kategorii danych, których dotyczyło naruszenie, był bardzo szeroki (obejmował: imię i nazwisko, adres zamieszkania lub pobytu, nr PESEL, rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości, adres e-mail, numer telefonu, numer i adres punktu poboru oraz dane dotyczące umowy, np. data i nr umowy, rodzaj paliwa, nr licznika).

W toku przeprowadzonego postępowania Urząd ustalił, że spółka w postanowieniach umownych z podmiotem przetwarzającym określiła wymogi w zakresie bezpieczeństwa danych osobowych, które należy zastosować, m.in. pseudonimizację i szyfrowanie danych osobowych. Jednak w trakcie współpracy z podmiotem przetwarzającym, spółka Fortum nie egzekwowała od podmiotu przetwarzającego realizacji umownie ustalonych środków bezpieczeństwa, nie stosowała się do własnej polityki wdrażania zmian w środowisku IT opartej o wewnętrzne regulacje oraz nie weryfikowała podmiotu przetwarzającego w zakresie prowadzonych działań mających na celu usprawnienie funkcjonowania usługi cyfrowego archiwum.

Prezes UODO podkreślił, że wdrożenie technicznych i organizacyjnych środków zabezpieczeń powinno polegać na implementowaniu przez administratora odpowiednich procedur i zasad przetwarzania danych osobowych w danej organizacji, ale także na dokonywaniu regularnych przeglądów tych środków, a w razie potrzeby na uaktualnianiu uprzednio przyjętych zabezpieczeń. Obowiązkiem administratora danych jest nadzorowanie podmiotów, którym powierza dane osobowe i bieżące kontrolowanie, czy podmioty przetwarzające stosują odpowiednie zabezpieczania. Na administratorze spoczywa obowiązek regularnego testowania, mierzenia i oceniania skuteczności środków technicznych i organizacyjnych mających zapewnić bezpieczeństwo przetwarzania. Zarówno wprowadzenie odpowiednich środków bezpieczeństwa, jak i ich weryfikacja nie może być działaniem jednorazowym. Powinien to być proces ciągły, w ramach którego administrator dokonuje przeglądu i w razie potrzeby uaktualnia przyjęte wcześniej zabezpieczenia.

Jest to kolejna decyzja, w której Prezes UODO podkreślił, że samo przygotowanie przez administratora dokumentacji regulującej kwestie dotyczące przetwarzania i bezpieczeństwa danych osobowych nie zapewnia zgodności z RODO i nie zabezpiecza przed nałożeniem kary administracyjnej. Konieczna jest również realizacja zasad i procedur opisanych w tej dokumentacji w praktyce, w tym w szczególności poprzez stosowanie realnego i efektywnego nadzoru nad podmiotami przetwarzającymi dane na zlecenia administratora.

Emilia May
Adwokat
T: +48 58 782 00 50
E: may@millercanfield.com

Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield na podstawie faktów i informacji aktualnych w dacie jej wydania, które mogą ulec zmianie. Celem publikacji jest zwrócenie uwagi na wskazane w niej zmiany prawne i nie powinna stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakiejkolwiek decyzji dotyczącej określonego kierunku działania. Informacje te nie mogą być traktowane jako porada prawna ani nie zastępują szczegółowej opinii prawnej w konkretnej sprawie. W każdym przypadku należy skorzystać z usług doradców prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie przepisy prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.

W procesie budowlanym może wystąpić, a w praktyce występuje bardzo często, trójpodmiotowy układ stron, a mianowicie mamy inwestora, generalnego wykonawcę oraz podwykonawcę. O ile jednak inwestora z wykonawcą, a także wykonawcę z podwykonawcą wiążą umowy, o tyle taka sytuacja nie zachodzi już na linii inwestor – podwykonawca. Polski ustawodawca przewiduje, że celem zabezpieczenia roszczeń podwykonawcy o zapłatę wynagrodzenia względem wykonawcy, na wypadek nierzetelności tego drugiego, to inwestor może zostać pociągnięty do odpowiedzialności. Podstawą powyższego jest konstrukcja solidarnej odpowiedzialności inwestora z podwykonawcą z art. 647¹ KC wobec podwykonawcy, obwarowana jasnymi wymogami, których niespełnienie przekreśla szansę powodzenia roszczenia podwykonawcy w sądzie. Powstaje jednak pytanie, czy definitywnie ?   

Odpowiedzialność solidarna inwestora jest w doktrynie kwalifikowana jako dalej idąca niż odpowiedzialność gwarancyjna, niewątpliwie w jego mieniu z mocy prawa powstaje dług, a istoty tej odpowiedzialności upatruje się w maksymalizowaniu dostępności dla podwykonawcy instrumentu prawnego otrzymania należnego mu wynagrodzenia[1]. Podwykonawca będzie mógł skutecznie prawnie dochodzić zapłaty wynagrodzenia od inwestora, mając za podstawę ww. przepis w dwóch przypadkach: 1) już w umowie o roboty budowlane, zawartej pomiędzy inwestorem i wykonawcą, jednoznacznie wskazano zarówno danego, oznaczonego podwykonawcę oraz szczegółowy zakres robót, które będzie on wykonywał albo 2) podwykonawca lub wykonawca, przed przystąpieniem wykonywania robót, zgłoszą swój zamiar co do powyższego, a inwestor nie zgłosi w terminie 30 dni sprzeciwu. Co istotne, zarówno umowa o roboty budowlane, jak i zgłoszenie oraz sprzeciw dla swej ważności muszą zostać sporządzone na piśmie.

Niewystąpienie co najmniej jednego z dwóch ww. przypadków kasuje węzeł solidarnej odpowiedzialności inwestora, lecz nie oznacza to, że podwykonawca jest pozbawiony podstawy prawnej  swoich żądań, albowiem przysługują mu roszczenia w oparciu o reżim bezpodstawnego wzbogacenia  z art. 405 KC.

Z sytuacją bezpodstawnego wzbogacenia mamy do czynienia, gdy podmiot prawa cywilnego (np. inwestor) bez podstawy prawnej uzyska korzyść majątkową kosztem innej osoby. Zatem bezpodstawne wzbogacenie jest autonomicznym względem kontraktu źródłem zobowiązania[2]. Jak wskazuje doktryna, niezależnie od tego, w jaki sposób doszło do uzyskania korzyści majątkowej, zobowiązanie powstaje między tym, z czyjego majątku korzyść wyszła, a tym, do którego majątku korzyść weszła[3]. Doktryna wyróżnia nawet sześć, w ujęciu przedmiotowym, rodzajów bezpodstawnego wzbogacenia[4] – z perspektywy żądania podwykonawcy zapłaty   wydaje się, że najbardziej przystają skorzystanie z usług zubożonego (podwykonawcy) oraz bezpodstawne nabycie aktywów przez wzbogaconego (inwestora). Sięgając po reżim bezpodstawnego wzbogacenia podwykonawca jest w obowiązku wykazania zaistnienia kilku przesłanek: powstania zubożenia w swoim mieniu, powstania korzyści w mieniu inwestora oraz jej rozmiar, a także bezpośredniego związku (choć nie adekwatności) pomiędzy zubożeniem i korzyścią.

Powstaje pytanie, czy  każdorazowo podwykonawca ma obowiązek dowieść wystąpienia przesłanek z art. 405 KC? Sądy przeciwstawiają się takiej kategoryzacji[5], zaś analiza bogatego ich orzecznictwa prowadzi do konkluzji, że punktem wyjścia jest ocena, czy w relacji podwykonawca – inwestor wystąpiło świadczenie[6]. W analizowanym przypadku uzasadnionym jest pogląd, że należy w pierwszej kolejności rozpatrywać tryb nienależnego świadczenia i pozwanie inwestora o zapłatę  w oparciu o tryb zwrotu nienależnego świadczenia tzn. art. 410 KC[7].  Na aprobatę zasługuje stanowisko Sądu Najwyższego[8], zgodnie z którym w układzie wielopodmiotowym w istocie chodzi o ustalenie kto rzeczywiście świadczył i czy istnieje podstawa do zatrzymania świadczenia przez wzbogaconego, a nie jak realizowany był transfer korzyści […] kondykcja przewidziana w art. 410 § 2 k.c. przysługuje między stronami świadczenia, tj. stosunku będącego przyczyną prawną (causą przysporzenia), a nie stosunku, w ramach którego doszło do przysporzenia obejmującego przedmiot świadczenia.

Widać zatem wyraźnie, że tryb zwrotu nienależnego świadczenia, w porównaniu z trybem bezpodstawnego wzbogacenia  jako podstawowym, wiąże się z mniejszą liczbą przesłanek do dowiedzenia, a ponadto są one prostsze do wykazania niż np. związek przyczynowy, czy rozmiar korzyści inwestora. Niemniej, nie jest to koniec problemu. Na tle praktyki rynku budowlanego powstają liczne wątpliwości tj.: 1) czy rozliczenie wynagrodzenia między inwestorem, a generalnym wykonawcą niweczą skuteczność roszczenia podwykonawcy wobec inwestora? 2) Czy z punktu widzenia dowodowego przedstawienie wyłącznie FVAT przez podwykonawcę wyczerpuje jego obowiązek dowiedzenia rozmiaru korzyści inwestora 3)  Czy podwykonawca może dochodzić zapłaty wynagrodzenia równoważącego jedynie cenę zużytych materiałów? W tym miejscu wypada wskazać, że są to zagadnienia nieuregulowane wprost w KC, lecz doktryna i judykatura dostarcza przekonujących argumentów, aby podwykonawca mógł, pomimo wystąpienia ww. problemów,  skutecznie przed sądem dochodzić swoich roszczeń względem inwestora.

Konkluzje

Świadczenie nienależne jest rodzajem bezpodstawnego wzbogacenia. Specyfika nienależnego świadczenia z art. 410 KC opiera się na tym, że ma ono zawsze pierwszeństwo zastosowania oraz jest korzystniejsze względem trybu bezpodstawnego wzbogacenia z art. 405 KC  gdy wystąpi świadczenie – zatem czynienie albo zaniechanie podwykonawcy względem inwestora.  Powyższe zdarzenie cywilnoprawne w postaci np. wybudowania określonej części budynku musi zaistnieć między dającymi się skonkretyzować stronami.

Jan Akimenkow, aplikant radcowski

Artykuł opublikowany w PMR Construction Insight: Poland, Nr 3 (252), marzec 2022

[1] Por. Kidyba Andrzej (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część ogólna, wyd. II, Warszawa 2014, . Jak wskazuje autor: W aspekcie przedmiotowym świadczenie podwykonawcy wykonywane jest bowiem na rzecz inwestora, a nie na rzecz wykonawcy, ponieważ recypientem (i wzbogaconym) nie jest wykonawca, ale tylko inwestor. Transfer wartości dokonuje się więc między podwykonawcą a inwestorem.

[2] Odrębności te są dostrzegalne również w procesie cywilnym, lecz jednocześnie oba tytuły prawne nie wykluczają się w znaczeniu takim, że podstawą orzeczenia jest stan faktyczny, a w myśl zasady iura novit curiae niewykluczony jest przypadek, gdy niespełnienie przesłanek odpowiedzialności ex contractu otwiera drogę do komentowanego trybu – zob. szerzej w: Partyk Aleksandra, Wyrok nie może być niespodzianką dla stron, LEX/el., Warszawa 2017. Por.: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2011 r.II CSK 414/10,

[3] Gudowski Jacek (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, Warszawa 2018,

[4] Por. Kidyba Andrzej (red.), Kodeks cywilny. Komentarz.…,

[5] Zob.: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 18 maja 2020 r. I AGa 57/20, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 marca 2018 r. VII AGa 245/18, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 lutego 2018 r. VII AGa 68/18, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 marca 2018 r. I ACa 1380/17,

[6]  Aprobując stanowisko Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2014 r. II CSK 517/13:  sam fakt spełnienia nienależnego świadczenia uzasadnia roszczenie o jego zwrot. W takim też przypadku nie zachodzi potrzeba badania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę, na rzecz której świadczenie zostało spełnione, jak również czy majątek spełniającego świadczenie uległ zmniejszeniu.

[7] Wypada zgodzić się z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 listopada 2016 r.I CSK 798/15:  Uzyskanie nienależnego świadczenia, jest szczególnym przypadkiem bezpodstawnego wzbogacenia, który charakteryzuje się brakiem podstawy prawnej świadczenia i zawężeniem stanów wzbogacenia do uzyskania świadczenia […] Ogólne przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia należy rozumieć specyficznie w przypadku nienależnego świadczenia, a sam fakt spełnienia nienależnego świadczenia uzasadnia roszczenie kondykcyjne. W konsekwencji nie ma potrzeby ustalania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę na rzecz, której świadczenie zostało spełnione i czy majątek spełniającego  świadczenie uległ zmniejszeniu;

[8] Zob. Wyrok z dnia 7 lipca 2017 r. V CSK 629/16.

W dniu 10 lutego 2022 roku Sejm przekazał na ręce Senatu projekt ustawy, uchwalonej przez siebie dnia 09 lutego 2022 r., pn. Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych i niektórych innych ustaw (Zob. www.sejm.gov.pl, druk sejmowy nr 1515). Tym samym proces nowelizacji KSH, w głównej mierze orbitujący wokół reformy prawa grup spółek (zamiennie określane mianem prawa koncernowego lub prawa holdingowego), zapoczątkowany jeszcze w 2020 roku pod auspicjami Ministerstwa Aktywów Państwowych (dalej jako „MAP”) wychodzi na przedostatnią prostą procesu legislacyjnego. W niniejszym opracowaniu autor przedstawi w zarysie założenia projektowanej reformy, najważniejsze instytucje podlegające nowej regulacji oraz pokrótce przedstawi prawne węzłowe aspekty najważniejszych mechanizmów konstruujących funkcjonowanie grupy spółek. Rozwinięcie ostatniego punktu będzie przedstawiane w kolejnych artykułach, tworzących koherentną całość.

ZAŁOŻENIA NOWELI

Na wstępie należy zauważyć, że projekt powstawał w szerokim, zdywersyfikowanym gronie ekspertów, z dużym naciskiem na praktyków prawa, co również znajdowało swoje odzwierciedlenie w procesie konsultacji publicznych nad pierwszą wersją projektu z lipca 2020 roku (Zob. Projekt (legislacja.gov.pl), nr w wykazie prac rządu: UD 113). Zespół legislatorski był podzielony na grupy robocze, które obejmowały poszczególne subobszary regulacji KSH w obszarze spółek kapitałowych, a co finalnie widać w treści normatywnej projektu – występują przepisy odnoszące się do grupy spółek stricte, ale również do kompetencji i zasad funkcjonowania rady nadzorczej, zasad prawa odkupu i wykupu, czy kwestii sposobu obliczania kadencji członka zarządu. Powyższe wpisywało się, czy też realizowało główne założenie, a mianowicie, aby zniweczyć martwicę art. 7 KSH i przebić fikcję polskiej regulacji holdingów umownych (Por. Polemika z uwagami krytycznymi prof. Sołtysińskiego wobec rządowego projektu prawa grup spółek (prawa koncernowego) – Legalis). Ponadto, dążono do usprawnienia nadzoru inwestorskiego poprzez radę nadzorczą, w tym wzmocnienie jej pozycji prawnej względem zarządu i spółki, uzyskania jasnych zasad ustalania relacji mandat – kadencja członka zarządu oraz usprawnienia jednolitego zarządzania grupą spółek, przy jednoczesnej ochronie praw akcjonariuszy albo wspólników mniejszościowych. To ostatnie założenie określane było w całym procesie dwójnasób: jako łączenie wody z ogniem lub godzenia jastrzębi z gołębiami. W toku procesu nie obyło się od krytycznych głosów co do formy zespołu projektującego nowe przepisy, braku reaktywacji Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (Por. Resortowy projekt zmian KSH: Ministerstwo Aktywów Państwowych zamiast Komisji Kodyfikacyjnej – Legalis).

INSTYTUCJE SENSU LARGO PODLEGAJĄCE REGULACJI 

Uchwalone regulacje przez Sejm po pierwsze wprowadzają syntetyczną – liczącą kilkanaście artykułów, normatywną osnowę zasad funkcjonowania grupy spółek. Projektodawca wychodzi poza obecne szczątkowe uregulowanie z art. 7 (głównie stanowiący o obowiązku zawarcia umowy między spółkami zależną i dominującą, zgłoszenia do KRS i tylko 2 rodzajach odpowiedzialności), definiując samo pojęcie grupy spółek, ugruntowując zasady odpowiedzialności na 4 płaszczyznach, przebijając tym samym całun korporacyjny w jednym z przypadków. Ponadto, mamy w projekcie zasady i formę prawną komunikacji zarządczej pomiędzy podmiotami. Po drugie, projekt ogniskuje wobec rady nadzorczej, dając jej nowe instrumenty sprawowania kontroli nad zarządem np. możliwość powołania doradcy zewnętrznego co do przedmiotu badania przez radę nadzorczą, czy też formowanie komitetów rady. Rada nadzorcza spółki dominującej będzie mogła żądać wglądu w dokumenty i księgi spółek zależnych w danym holdingu. Po trzecie, nowela rozstrzyga szereg wątpliwości jak liczyć okres kadencji członka zarządu. Po czwarte, uchwalony przez sejm projekt precyzuje zagadnienia np. treści i sytuacji sporządzania protokołów z posiedzeń zarządu, czy rady nadzorczej, a także wymogi co do legalnego zwołania ww. gremiów przy niepełnych ich składach. Wśród komentatorów pojawiały się stanowiska, wg których ogół regulacji proponowany w projekcie nie uwzględnia natury spółki, corporate governance (Por. Nowelizacja KSH – opinia prof. Michała Romanowskiego (prawo.pl)).

KOŚCIEC NOWOŚCI LEGISLACYJNYCH W UCHWALONYM PROJEKCIE

Prawo holdingowe operuje kilkoma nowo wprowadzanymi kategoriami prawnymi tj. wspólna strategia gospodarcza, interes grupy spółek, grupa spółek, wiążące polecenie. Na ile jasno ww. pojęcia zostały doprecyzowane pozostaje kwestią oceny, w zasadzie sporną wśród komentatorów projektu (Z jednej strony głosy krytyczne: zob. Projekt nowelizacji ksh, nowe prawo holdingowe – opinia Andrzej Kidyba, Adam Opalski: Projekt prawa grup spółek, czyli skok na spółki Skarbu Państwa – rp.pl). Z drugiej Przewodniczący Zespołu Legislacyjnego prof. Szumański wielokrotnie podnosił, szczególnie na konferencji we wrześniu 2021r., że stojąc przed dylematem nad regulacji reguł albo wyznaczania ram i pozostawienia swobody doprecyzowania treści normatywnej sądom w toku wykładni daje sprawy wybrano to drugie). Wprowadza również, panującą w praktyce, zasadę business judgement rule przy ocenie lojalności członka zarządu i celowości jego działań (działanie w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny działań członka zarządu). Wprowadzane wiążące polecenie jawi się jako instrument realnego zarządzania grupą spółek. Ustawa przy tym statuuje wymóg pisemności takiego polecenia, jego minimalną treść, jak również okoliczności, w których spółka zależna może odmówić wykonania polecenia do niej adresowanego, a także, co istotne, warunkuje de facto skuteczność sprzeciwu od oceny długofalowej skutków ekonomicznych wykonania polecenia dla spółki zależnej. Co bardzo istotne, proponowane prawo holdingowe reguluje również zasady odpowiedzialności spółki dominującej wobec poszczególnych uczestników grupy spółek. Odpowiedzialność tę należy verba legis rozpatrywać w następujących układach podmiotowych: spółka dominująca wobec spółki zależnej, spółka dominująca wobec akcjonariuszy albo wspólników mniejszościowych spółki zależnej oraz spółka dominująca wobec wierzycieli spółki zależnej.

KONKLUZJE WSTĘPNE

Niewątpliwie w dobie postępującej proceduralizacji dziedzin ludzkiej aktywności należy ucywilizować, nadać ogólne ramy holdingom faktycznym. Prawdą również jest to, że współczesny model prawa holdingowego zakłada poniesienie, okresowo, negatywnych konsekwencji przez spółkę zależną, lecz z finalnym ich wynagrodzeniem i korzyścią dla całej grupy spółek (Zob. Adam Opalski: Projekt prawa grup spółek, czyli skok na spółki Skarbu Państwa – rp.pl). Spółki zgrupowane w holding potrzebują bezpieczeństwa – wydaje się, że jasne zasady zarządcze temu sprzyjają. Na ile jednak w uchwalonym projekcie został rozstrzygnięty dylemat recepcji prawa romańskiego z kazusem Rosenbluma, czy też stosowania wzorów germańskich, to znajduje odzwierciedlenie w przepisach, o których szerzej w kolejnych artykułach.

Jan Akimenkow
aplikant radcowski
T: +48 71 780 31 00
E: akimenkow@millercanfield.com

Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield na podstawie faktów i informacji aktualnych w dacie jej wydania, które mogą ulec zmianie. Celem publikacji jest zwrócenie uwagi na wskazane w niej zmiany prawne i nie powinna stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakiejkolwiek decyzji dotyczącej określonego kierunku działania. Informacje te nie mogą być traktowane jako porada prawna ani nie zastępują szczegółowej opinii prawnej w konkretnej sprawie. W każdym przypadku należy skorzystać z usług doradców prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie przepisy prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.

W dniu 30 czerwca 2022 roku wejdzie w życie Ustawa o zmianie ustawy Kodeks cywilny („k.c.”) oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego („k.p.c.”) oraz niektórych innych ustaw z 2 grudnia 2021 roku (Dz.U. z 2021 r. poz. 2459), („Ustawa”), która między innymi zmieni dotychczasowe przepisy regulujące bieg terminu przedawnienia roszczeń.

Z technicznego punktu widzenia zmieniono jedynie trzy przepisy kodeksu cywilnego. W art. 121 k.c. dodano punkty 5 i 6, w art. 123 § 1 k.c. uchylony został punkt 3, a art. 124 § 2 k.c. otrzymał nowe brzmienie. Ponadto nieco zmieniono część art. 183(6)§ 3 k.p.c. Skutki prawne tej zmiany, z punktu widzenia terminu dochodzenia roszczeń, są jednak znaczące.

Zgodnie z nowododanymi punktami 5 i 6 w art. 121 k.c., bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, co do roszczeń objętych umową o mediację – przez czas trwania mediacji, a co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej – przez czas trwania postępowania pojednawczego.

Według obecnego brzmienia art. 123 § 1 pkt 1 i 3 k.c., rozpoczęty bieg przedawnienia roszczeń ulega przerwaniu przez: (i) każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia oraz (ii) przez wszczęcie mediacji prowadzonej na wniosek strony przed wszczęciem postępowania sądowego. Zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie sądów dominuje pogląd, że w grupie czynności przedsięwziętej przed sądem bezpośrednio w celu dochodzenia albo zaspokojenia roszczenia mieści się m.in. złożenie pierwszego wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Czy jednak taki sam skutek odnoszą również kolejne wnioski o zawezwanie do próby ugodowej lub ewentualnie kolejne wszczęcie mediacji? W praktyce prowadziłoby to do sytuacji, w której każde takie zawezwanie do próby ugodowej lub każde wszczęcie mediacji mogłoby być uznane za czynność prowadzącą każdorazowo do przerwania biegu przedawnienia powodującego konieczność jego liczenia od początku. Ogólne terminy przedawnienia roszczeń to sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – 3 lata. Wniosek skutkujący przerwaniem biegu przedawnienia, złożony tuż przed końcem upływu terminu przedawnienia, za każdym razem mógłby więc przedłużać czas, jakim dysponuje wierzyciel na dochodzenie roszczenia nawet o kilka lat.

W uzasadnieniu do Ustawy, wśród przyczyn, które skłoniły ustawodawcę do zmiany omawianych przepisów, wskazano właśnie m.in. na zauważalne w praktyce zjawisko, polegające na składaniu przez wierzycieli powtórnych wniosków o zawezwanie do próby ugodowej jedynie w celu przerwania biegu terminu przedawnienia, a niekoniecznie w celu zaspokojenia roszczenia. Zwrócono przy tym uwagę na brak jednolitości w orzecznictwie sądów w zakresie oceny czy kolejne wnioski o zawezwanie do próby ugodowej lub ewentualnie kolejne wszczęcie mediacji prowadzą do przerwania biegu przedawnienia.

W judykaturze widoczne są w tym zakresie dwa zasadnicze nurty (bez szczegółowego omawiania ich ewentualnych odmian). Pierwszy zakłada, że bieg przedawnienia zostaje przerwany poprzez każde, a więc także drugie i kolejne wystąpienie o zawezwanie do próby ugodowej, bez względu na to czy rzeczywistą intencją wierzyciela inicjującego postępowanie przez sądem było dążenie do dochodzenia roszczenia, czy jedynie wywołanie skutku przerwania przedawnienia. Drugi, zakłada jednolite traktowanie wszystkich wniosków o zawezwanie do próby ugodowej, a więc każdorazowo podlega ocenie sądu czy kolejne wnioski o zawezwanie do próby ugodowej istotnie stanowią czynność przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia, czy też czynność podjętą jedynie w celu odsunięcia w czasie momentu upływu terminu przedawnienia. W ramach drugiego nurtu mieści się także podejście zakładające ocenę danego (zwłaszcza kolejnego z rzędu) wniosku o zawezwanie do próby ugodowej pod kątem nadużycia prawa podmiotowego (art. 5 k.c.). Zakwalifikowanie dokonania omawianej czynności procesowej jako nadużycie prawa podmiotowego nie prowadziłoby wówczas do przerwania biegu przedawnienia roszczenia.

Tuż przed rozpoczęciem prac sejmowych nad Ustawą (projekt Ustawy wpłynął do Sejmu 28 czerwca 2021 roku) Sąd Najwyższy – Izba Cywilna w wyroku z dnia 17 czerwca 2021 r. o sygn. II CSKP 104/21, wyraźnie opowiedział się za pierwszym stanowiskiem. Sąd zaznaczył, że prawidłowa wykładnia powyższego przepisu prowadzi do wniosku, że kwalifikacja określonej czynności jako „przedsięwziętej bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia” ma charakter generalny i odnosi się do ”każdej czynności przed sądem” należącej do tej samej kategorii. W uzasadnieniu przywołanego wyroku Sąd Najwyższy wyjaśnił ponadto: „Przedsięwzięcie czynności „bezpośrednio w celu dochodzenia” nie podlega więc indywidualnej kontroli zmierzającej do ustalenia, czy w danym przypadku celem powoda było konkretnie dochodzenie roszczenia, czy realizacja innych planów lub interesów. Ocena taka następuje wyłącznie na poziomie kwalifikacji kategorii czynności, bez potrzeby, a jednocześnie – bez prawnej możliwości jednostkowego badania zamierzeń podmiotu, który przedsięwziął przed sądem określoną czynność.” Sąd Najwyższy zajął również dość wyraźne stanowisko co do dokonywania oceny składanego wniosku o zawezwanie do próby ugodowej pod kątem nadużycia prawa podmiotowego. W ocenie składu orzekającego w postępowaniu zakończonym powyższym wyrokiem, skoro do przerwy biegu przedawnienia dochodzi z mocy samego prawa, a nie w wykonaniu prawa podmiotowego, to dokonanie omawianej czynności procesowej nie podlega ocenie pod kątem nadużycia prawa podmiotowego.

Inaczej może być jednak z kwalifikacją takiej czynności pod kątem nadużycia prawa procesowego (instytucja wprowadzona do kodeksu postępowania cywilnego ustawą z 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469), która weszła w życie 7 listopada 2019 roku). Wystąpienie z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej wyłącznie w celu uzyskania przerwy biegu przedawnienia (oczywiście w okolicznościach danej sprawy) może zostać uznane ze sprzeczne z dobrymi obyczajami nadużycie prawa procesowego (tak m.in.: wyrok Sądu Najwyższego z 12 marca 2020 roku, sygn. IV CSK 582/18 lub wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 22 stycznia 2020 roku, sygn. I ACa 338/19).

Wprowadzona zmiana przepisów nie usuwa braku jednolitości stanowiska co do oceny skutków drugiego i kolejnych wniosków o zawezwanie do próby ugodowej lub wniosków o mediację. Ustawą złagodzono jedynie wpływ złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej bądź wszczęcie postępowania mediacyjnego, na bieg terminu przedawnienia poprzez jego zawieszenie na czas trwania postępowania pojednawczego bądź mediacyjnego. W przeciwieństwie do przerwania biegu terminu, po ustaniu okoliczności uzasadniających zawieszenie, termin przedawnienia biegnie dalej od chwili, w której ustało zawieszenie. Tym samym, dokonanie jednej z tych czynności, nawet kilkukrotnie, co najwyżej przedłuży termin przedawnienia roszczenia o okres zawieszenia, ale nie otworzy jego biegu na nowo.

W Ustawie przewidziano przepisy przejściowe i zgodnie z nimi do mediacji oraz postępowań pojednawczych wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie Ustawy oraz do umów zawartych przed dniem wejścia w życie Ustawy należy stosować przepisy dotychczasowe.

Katarzyna Sasiak
Adwokat
T: +48 22 447 43 00
E: sasiak@millercanfield.com

Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield na podstawie faktów i informacji aktualnych w dacie jej wydania, które mogą ulec zmianie. Celem publikacji jest zwrócenie uwagi na wskazane w niej zmiany prawne i nie powinna stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakiejkolwiek decyzji dotyczącej określonego kierunku działania. Informacje te nie mogą być traktowane jako porada prawna ani nie zastępują szczegółowej opinii prawnej w konkretnej sprawie. W każdym przypadku należy skorzystać z usług doradców prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie przepisy prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.