W projekcie ustawy z 20 kwietnia 2021 roku
(data złożenia pierwszego projektu do Sejmu –
15 stycznia 2021 roku) o zmianie ustawy –
Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych
innych ustaw, obok innych ważkich zmian jak
m.in. wprowadzenie przepisów regulujących e-
licytacje nieruchomości, planowana jest zmiana
przepisów wpływająca w sposób znaczny na
dotychczasowe zasady rozpoznawania m.in.
spraw
cywilnych.
Proponowane
zmiany,
przynajmniej w obecnym zamyśle mają mieć
charakter tymczasowy, bowiem nie dotyczą
bezpośrednio przepisów Kodeksu postępowania
cywilnego, lecz zmiany ustawy z dnia 2 marca
2020
r.
o
szczególnych
rozwiązaniach
związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem
i zwalczaniem COVID-19, innych chorób
zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji
kryzysowych (Dz. U. z 2020 r., poz. 1842,
z późn.
zm.),
w
której
uregulowano
funkcjonowanie
wymiaru
sprawiedliwości
w związku ze stanem epidemii obowiązującym
na terenie całego kraju („Projekt”).
W zakresie wskazanym powyżej, w Projekcie
skupiono się m.in. na następujących kwestiach:
- wprowadzeniu
przeprowadzania
jawnych; - zwiększeniu możliwości kierowania spraw na
posiedzenia niejawne i bez udziału stron; - doręczaniu pism sądowych pełnomocnikom stron drogą elektroniczną;
- wyznaczaniu równorzędnych
sądów
właściwych do rozpoznawania spraw.
Zdalny tryb przeprowadzania rozpraw
i posiedzeń jawnych. Zgodnie z Projektem,
rozprawy i posiedzenia jawne przeprowadzane
będą przy użyciu urządzeń technicznych
umożliwiających
przeprowadzenie
ich
na
odległość
z
jednoczesnym
bezpośrednim
przekazem obrazu i dźwięku oraz przy braku
konieczności
przebywania
osób
w
nich
uczestniczących w budynku sądu. Tryb ten
stałby się zatem, co do zasady, podstawowym
w pracy sądów. Od przeprowadzenia rozprawy
lub posiedzenia jawnego w ww. sposób sąd
będzie mógł odstąpić tylko w przypadku, jeżeli
rozpoznanie
sprawy
na
rozprawie
lub
posiedzeniu jawnym jest konieczne, a ich
odbycie
w
budynku
sądu
nie
wywoła
nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nim
uczestniczących. Jeżeli na co najmniej 7 dni
przed terminem posiedzenia zdalnego strona lub
osoba wezwana wskaże, że nie posiada
urządzeń technicznych umożliwiających udział
w posiedzeniu zdalnym poza budynkiem sądu,
sąd będzie musiał zapewnić jej możliwość
udziału w posiedzeniu zdalnym w budynku sądu.
Kierowanie
rozpoznawania
spraw
na
posiedzenia niejawne i bez udziału stron.
Przewodniczący
będzie
mógł
zarządzić
przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, gdy
nie będzie można przeprowadzić rozprawy lub
posiedzenia
jawnego
na
odległość
z jednoczesnym
bezpośrednim
przekazem
obrazu i dźwięku, a przeprowadzenie rozprawy
lub posiedzenia jawnego nie będzie konieczne.
Sąd Najwyższy nie będzie związany wnioskiem
skarżącego o rozpoznanie skargi kasacyjnej na
rozprawie również w przypadku występowania
w sprawie istotnego zagadnienia prawnego, bez
względu na datę wniesienia skargi kasacyjnej.
Doręczanie
pism
drogą
elektroniczną.
Zmianą budzącą duże kontrowersje jest
propozycja
wprowadzenia
elektronicznego
doręczania pism sądowych na adresy poczty
elektronicznej profesjonalnych pełnomocników,
tj. adwokatów, radców prawnych, rzeczników
patentowych
oraz
Prokuratorii
Generalnej
Skarbu Państwa, ze skutkiem doręczenia.
Realizacji
tego
celu
ma
służyć
m.in.
wprowadzenie obowiązku, aby pierwsze pismo
procesowe wnoszone przez wyżej wskazanych
pełnomocników zawierało adres ich służbowej poczty elektronicznej i numer telefonu. W braku
możliwości
wykorzystania
systemu
teleinformatycznego
cyfrowe
odwzorowania
pism
procesowych,
zawiadomień,
wezwań
i orzeczeń sąd doręczać będzie profesjonalnym
pełnomocnikom
poprzez
ich
umieszczenie
w portalu
informacyjnym
danej
apelacji.
Powyższe dokumenty mają być uważane za
doręczone w dacie zapoznania się przez
odbiorcę z pismem umieszczonym na danym
portalu, a w braku takiego zapoznania, po
upływie 14 dni od dnia umieszczenia pisma
w takim portalu.
Wyznaczanie
sądów
równorzędnych
w sprawach pilnych. W Projekcie przewidziano
też możliwość i zasady wyznaczania sądów
równorzędnych
w
przypadku
całkowitego
zaprzestania pracy przez sąd właściwy oraz
delegowania sędziów do pełnienia obowiązków
sędziego w innym sądzie danego rzędu. Takie
rozwiązania przewidziano przede wszystkim do
rozpoznawania spraw uznanych za pilne, które
konkretnie wymieniono w Projekcie, a wśród
których jest m.in. przesłuchanie w trybie
zabezpieczenia
dowodu.
Prezes
Sądu
dokonujący
wyznaczenia
innego
sądu
właściwego do rozpoznawania spraw pilnych,
może wskazać także sprawy inne niż pilne
należące do właściwości tego sądu, do których
rozpoznawania
będzie
właściwy
sąd
wyznaczony, jeżeli ich nierozpoznanie mogłoby
spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub
zdrowia ludzi lub zwierząt, poważną szkodę dla
interesu społecznego, a także gdy wymaga tego
dobro
wymiaru
sprawiedliwości.
Zasady
wyznaczania
sądów
równorzędnych
i delegowania
sędziów
przewidziano
odpowiednio
dla
funkcjonowania
sądów
powszechnych, wojskowych i administracyjnych.
Wszystkie powyższe zmiany mają obowiązywać
w okresie obowiązywania stanu zagrożenia
epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego
z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od
odwołania ostatniego z nich. Przepisy zmienianej
ustawy mają mieć zastosowanie do postępowań
cywilnych rozpoznawanych według przepisów
Kodeksu postępowania cywilnego, przy czym nie
tylko przyszłych, ale też tych już wszczętych
i niezakończonych przed dniem wejścia w życie
nowych przepisów.
Zgodnie z uzasadnieniem Projektu, planowane
rozwiązania
mają
na
celu
zmniejszenie
zagrożenia związanego z rozprzestrzenianiem się
pandemii
COVID–19 i
zapewnieniem
w związku z tym większego bezpieczeństwa
uczestnikom procesu. Z drugiej jednak strony
proponowane zmiany (w dużej mierze według
obecnej treści Projektu zredagowane zbyt
ogólnie)
mogą
prowadzić
do
naruszenia
gwarancji procesowych stron i przede wszystkim
naruszać zasady jawności i bezpośredniości
postępowania cywilnego. W dniu 20 kwietnia
2021 roku na posiedzeniu Sejmu odbyło się III
czytanie Projektu i w celu kontynuowania prac
został przekazany do Senatu. Prawnikom,
praktykom prawa, ale przede wszystkim
stronom postępowań wszczętych i planowanych,
pozostaje
baczna
obserwacja
procesu
legislacyjnego i weryfikacja tekstu ustawy, który
zostanie ostatecznie uchwalony.
Katarzyna Sasiak
Adwokat | Attorney at Law
T: +48 22 447 43 00
E: sasiak@millercanfield.com
Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla
klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield na
podstawie faktów i informacji aktualnych w dacie jej wydania,
które mogą ulec zmianie. Celem publikacji jest zwrócenie
uwagi na wskazane w niej zmiany prawne i nie powinna
stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakiejkolwiek
decyzji
dotyczącej
określonego
kierunku
działania.
Informacje te nie mogą być traktowane jako porada prawna
ani nie zastępują szczegółowej opinii prawnej w konkretnej
sprawie. W każdym przypadku należy skorzystać z usług
doradców prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie
przepisy prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.