30 stycznia 2015 rok Sąd Najwyższy podjął uchwałę, która może w poważny sposób wpłynąć na zasady reprezentacji wielu spółek. Przedmiotowa uchwała dotyczy
zagadnienia tzw. prokury łącznej niewłaściwej, czyli sytuacji, gdy prokurent zdolny jest do reprezentacji spółki wyłącznie wspólnie z członkiem zarządu tej spółki. Przez wiele lat sądy rejestrowe bez przeszkód dokonywały wpisów tak formułowanych prokur. Uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2015 (sygn. akt. III
CZP 34/14) zmienia ten stan rzeczy i jednoznacznie wykluczają możliwość wpisania do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego prokury, zakładającej, że prokurent reprezentować spółkę może jedynie łącznie z innym członkiem zarządu.
Podejmując przedmiotową uchwałę, Sąd Najwyższy uznał, że brzmienie art. 1094 k.c. nie upoważnia do przyjęcia, że drugą osobą w prokurze łącznej może być inna osoba niż prokurent. Gdyby wolą ustawodawcy było, aby drugą osobą w prokurze łącznej mogła być osoba, która nie jest prokurentem, wymagałoby to wyraźnego postanowienia ustawy. Sąd Najwyższy uznał również, że uznanie za dopuszczalne ustanowienie prokury niewłaściwej, uzależniałoby skuteczność oświadczenia woli prokurenta składanego w imieniu spółki od złożenia oświadczenia woli także przez członka zarządu. Taka prokura godzi w jej istotę, wypaczając model ustawowy. Prokurent jest specjalnym pełnomocnikiem, który – jeżeli nie jest to prokura łączna – może samodzielnie składać oświadczenie woli w zakresie spraw określonych w ustawie. Dopuszczenie do tego, aby skuteczność oświadczeń woli prokurenta zależała od woli członka zarządu, czyni z prokurenta nie samodzielnego pełnomocnika jak chce ustawodawca, ale pomocnika zarządcy, który jest mu podporządkowany. Takie ograniczenie umocowania prokurenta jest sprzeczne z istotą pełnomocnictwa, szczególnie takiego jak prokura, gdyż z jednej strony zarząd daje mu umocowanie, aby mógł samodzielnie podejmować wszystkie czynności związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa spółki (z wyjątkiem określonym w art. 1093 k.c.), z drugiej zaś zabrania dokonać jakiejkolwiek czynności samodzielnie, czyli w istocie bez zgody członka zarządu. Takie ograniczenie prokury byłoby o wiele dalej idące niż ograniczenie zakresu przedmiotowego prokury, o którym mowa w art. 1091 § 2 k.c. Prokurent nie mógłby bowiem dokonać żadnej czynności bez zgody członka zarządu.
Przedstawiona uchwała Sądu Najwyższego niesie ze sobą szereg poważnych konsekwencji dla przedsiębiorców. Po pierwsze, od 30 stycznia 2015 roku sądy rejestrowe odmówią wpisu takiej prokury do KRS. Po drugie, na sądy rejestrowe nałożony został obowiązek wykreślenia z urzędu wpisów dotyczących prokury niewłaściwej. Po trzecie, po stronie przedsiębiorców istnieje konieczność modyfikacji zasad reprezentacji spółki, jeżeli zgodnie z KRS jedną z nich była prokura łączna niewłaściwa.
Dodać należy, że czynności podejmowane dotychczas przez prokurentów zobowiązanych do działania łącznie z jednym członkiem zarządu zachowują swoją moc, o ile podjęte zostały do dnia 30 stycznia 2015 roku.
Uchwała SN stawia przedsiębiorców działających w formie spółek kapitałowych w niełatwym położeniu, aczkolwiek istnieje możliwość ustanowienia zasad reprezentacji spółki w ten sposób, by zakładała współpracę jednego członka zarządu oraz prokurenta. Aby osiągnąć ten cel należy zmienić umowę spółki w ten sposób, aby istniała możliwość składania oświadczeń woli w imieniu spółki przez członka zarządu i jednego z prokurentów łącznych.
Pamiętać należy, że będziemy mieli wówczas do czynienia z tzw. łączną reprezentacją spółki, w której to członek zarządu, a nie prokurent ograniczony będzie w swej samodzielności reprezentacji spółki. Należy także pamiętać o powołaniu drugiego prokurenta łącznego, o ile dotychczas powołany został tylko jeden taki prokurent działający w ramach prokury niewłaściwej z członkiem zarządu.