Publikacje

Ostanie lata dowodzą, że opłaca się adaptować i modernizować stare budynki i budowle fabryczne, jak chociażby te w Łodzi, Poznaniu, Żyrardowie czy Warszawie. Nie należy jednak tracić z pola widzenia faktu, że tego rodzaju przedsięwzięcia, przeważnie wiążące się z większymi wydatkami niż budowa nowych obiektów, nie zawsze kończą się sukcesem.

Jednym z powodów niepowodzeń – być może najważniejszym – jest swoista dziura w prawie budowlanym. W ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane1 nie tylko nie zdefiniowano pojęcia „adaptacji”, ale w ogóle go w niej nie użyto. Nie posługuje się nim również ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym2. Termin ten pojawia się jednak w przepisach powiązanych z ustawą prawo budowlane, np. w rozporządzeniu ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie3, rozporządzeniu ministra transportu i gospodarki morskiej z dnia 1 czerwca 1998 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać morskie budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie4, a także w ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami5. Odnajdziemy go również w przepisach podatkowych: ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych6, ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych7, przepisach ustalających warunki i tryb przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w odnośnych sektorach gospodarki8, przepisach ze sfery zatrudnienia9, regulacjach dotyczących wsparcia rodzin i innych osób w nabywaniu własnego mieszkania10, przepisach o repatriacji11, a nawet w umowach międzynarodowych, których Polska jest stroną12.

We wspomnianych aktach prawnych termin „adaptacja” przeważnie występuje w zestawieniu z pojęciami używanymi w ustawie prawo budowlane, niektórymi zdefiniowanymi13, jak np.:

• roboty budowlane – rozumiane jako budowa, a także prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego;
• przebudowa – t.j. wykonywanie robót budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów użytkowych lub technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych parametrów, jak: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość bądź liczba kondygnacji; w przypadku dróg są dopuszczalne zmiany charakterystycznych parametrów w zakresie niewymagającym zmiany granic pasa drogowego;
• remont – przez który rozumieć wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych niż użyto w stanie pierwotnym.
  
  

Wspólną cechą charakterystyczną aktów prawnych posługujących się terminem „adaptacja” jest to, że nie można na podstawie ich zawartości ustalić w sensie pozytywnym, czym ona jest w kontekście działań budowlanych. Termin ten pojawia się obok innych pojęć w ciągu słów między którymi występuje spójnik „lub”, albo jego odpowiednik. W konsekwencji z wykładni językowej, z uwzględnieniem wykładni systemowej (pojęcie adaptacji należy traktować jako element większej całości, część systemu prawa, a przy dokonywaniu interpretacji jego treści zachować zupełność i niesprzeczność systemu prawa) wynika, że adaptacja nie jest dla potrzeb:

• repatriacji – remontem lokalu mieszkalnego14 albo remontem lub wyposażeniem lokalu mieszkalnego15;
• zatrudniania pracowników niepełnosprawnych – wyposażeniem stanowiska pracy osoby niebędącej osobą niepełnosprawną16;
• finansowego wsparcia w nabywaniu własnego mieszkania oraz kredytów mieszkaniowych o stałej stopie procentowej – nadbudową, przebudową lub rozbudową budynku mieszkalnego17;
• przyznawania pomocy finansowej grupie producentów owoców i warzyw – przebudową i remontem budynków oraz budowli18;
• krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami – remontem lub modelowo przeprowadzoną konserwacją19;
• budowli morskich – odbudową, przebudową, rozbudową, nadbudową, dobudową, remontem, modernizacją lub zmianą sposobu użytkowania istniejących budowli morskich albo ich części20;
• podatku dochodowego od osób fizycznych – rozbudową, nadbudową lub przebudową na cele mieszkalne własnego budynku niemieszkalnego, jego części, własnego lokalu niemieszkalnego lub własnego pomieszczenia niemieszkalnego 21 a także budową, rozbudową, nadbudową, przebudową lub remontem budynku albo jego części22;
• podatku dochodowego od osób prawnych – przebudową, rozbudową, rekonstrukcją, modernizacją lub remontem23.

Sądom, działającym w opisanym wyżej otoczeniu prawnym, nie udało się wypracować ogólnego rozumienia adaptacji w kontekście działań budowlanych. Np. NSA w Warszawie uznał jedynie, że wobec braku bliższego określenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego terminu „do adaptacji” pojęcie to „należy interpretować dosłownie i zgodnie z tłumaczeniem słownikowym, jako ‘przystosowanie do innego użytku’”24. Słownik języka polskiego podaje, że adaptacja to „m.in. przystosowanie do innego użytku, przerobienie dla nadania innego charakteru, zwłaszcza utworu literackiego, budynku; […] Adaptacja budynku mieszkalnego na biuro.”25 Analiza orzecznictwa prowadzi do wniosku, że sądy dokonują interpretacji terminu „adaptacja” na bazie konkretnego stanu faktycznego i związanego z nim stanu prawnego. Stąd liczne, rozbieżne, często – w sensie obiektywnym – wykluczające się orzeczenia:

• Adaptacja utożsamiana z remontem i przebudową („W odniesieniu do wskazywanych we wniosku o interpretację pozostałych świadczeń takich jak adaptacja pomieszczeń (remont, przebudowa.)26);
• Adaptacja utożsamiana tylko z przebudową („Już pierwsza decyzja o pozwoleniu na przebudowę (adaptację strychu) wyłączała zaadoptowaną część spośród części budynku przeznaczonych do wspólnego użytku.27”);
• „Nie można uznać zza rozbiórkę i tym samym nie istnienie części budynku jedynie jego adaptacji do nowego przeznaczenia, czy nowej funkcji użytkowej (mieszkalnej).”28
• „Adaptację – tzn. przystosowanie, przeróbka, nadanie czemuś jakiegoś charakteru; w budownictwie wykorzystanie go w innym celu niż pierwotny, przystosowanie obiektu do nowej funkcji”. […] „Nie ma znaczenia użycie w dokumentacji (umowie, na fakturze) terminu ‘adaptacja’. Kluczowym jest charakter poczynionych wydatków. Jedynie te wydatki, które mają na celu ulepszenie konieczne dla funkcjonowania będą miały charakter prac adaptacyjnych.”29
• „Przez adaptację, o której mowa w art. 26 ust. 7a pkt 1 u.p.d.o.f., należy rozumieć takie przystosowanie mieszkania lub budynku mieszkalnego, które umożliwia lub ułatwia życie w nim osoby niepełnosprawnej i jest bezpośrednio związane z rodzajem niepełnosprawności podatnika. Ocena prawidłowości zaliczenia wskazanego przez podatnika ‘remontu’ nie może być dokonana przez organ wyłącznie na podstawie przedłożonych faktur za zakupione materiały i urządzenia, które według organu są standardowe, występują w powszechnej sprzedaży, są powszechnego użytku do korzystania przez nieokreślony krąg osób. Organ na ich podstawie nie jest w stanie ocenić, czy dokonany remont nie mieścił się w granicach adaptacji posiadanego lokum. Dopiero przeprowadzenie dowodu z oględzin miejsca, w którym wykonana została usługa, będzie mogło pozwolić na obiektywną ocenę przez organ czy rzeczywiście zamontowane urządzenia i dokonane czynności remontowe nie wpływają na umożliwienie lub ułatwienie życia i czy jest to bezpośrednio związane z rodzajem niepełnosprawności.”30
• „Co do pojęć ‘adaptacja’ oraz ‘rozbudowa’ stwierdzić należy, że z pewnością nie muszą się wykluczać. Adaptacja jest przystosowaniem czegoś do użytku innego niż pierwotnie zakładano. Adaptacja może, choć nie musi polegać także na odbudowie czy też rozbudowie obiektu. Adaptacja jest przystosowaniem czegoś do użytku innego niż pierwotnie zakładano. Np. przystosowaniem budynku mieszkalnego do potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej. Adaptować, to mówiąc najkrócej, to samo co przystosowywać, przerabiać. […] Już pobieżna analiza obu ww. pojęć prowadzi do wniosku, że adaptacja może, choć nie musi polegać także na odbudowie czy też rozbudowie obiektu. W pojęciu ‘adaptacja’ może mieścić się więc i rozbudowa i na taką właśnie ‘adaptację’ poprzez rozbudowę wyraził zgodę w przedmiotowej sprawie Wojewódzki Konserwator Zabytków. Z jego postanowienia wynika że istniejący budynek archiwum państwowego ma zachować obecny kształt, a jego rozbudowa ma polegać na odtworzeniu dawnego obiektu przylegającego do północnego ogrodzenia dziedzińca.”31
• „Jeżeli następuje znaczne ulepszenie lokalu i zmiana jego charakteru, prace należy uznać za adaptację, a nie za remont.”32
• „Tym samym ulga przysługuje tym podatnikom, którzy dokonali remontu lub modernizacji lokalu (budynku) pod warunkiem, iż jest to lokal (budynek) mieszkalny. Bez wątpienia odliczenie dotyczy lokalu mieszkalnego, nie zaś lokalu podlegającego procesowi adaptacji. Tego rodzaju robót nie można utożsamiać z remontem, czy modernizacją lokalu mieszkalnego. Odrębnie natomiast, na podstawie art. 27a ust. 1 lit. g u.p.d.o.f., przysługiwała ulga na remont i modernizację budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego zajmowanego na podstawie tytułu prawnego. Były to dwie niezależne od siebie ulgi, uregulowane oddzielnie z uwagi na zakres robót budowlanych, co tylko potwierdza, że nie można przebudowy, adaptacji utożsamiać z remontem, modernizacją.”33
• „Ulepszenie środka trwałego obejmuje adaptację, przebudowę, rozbudowę, modernizację oraz ich rekonstrukcję. Środki trwałe uważa się za ulepszone, gdy wydatki w tym celu poniesione spowodowały wzrost ich wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia tych środków do używania. Ulepszenie środka trwałego obejmuje adaptację, przebudowę, rozbudowę, modernizację oraz ich rekonstrukcję. W rozpoznawanej sprawie adaptacją jest przeróbka lokalu zmierzająca do jego wykorzystania w innym celu niż jego pierwotne przeznaczenie lub nadanie mu nowych cech użytkowych. Modernizacja to nic innego jak unowocześnienie, przebudowa to zmiana lub poprawienie lokalu mające na celu jego dostosowanie do funkcji przewidzianych przez podatników – zwana inaczej zmianą warunków technicznych lub własności użytkowych.”34
• „Katalog prac ulepszeniowych jest katalogiem zamkniętym (przebudowa, rozbudowa, rekonstrukcja, adaptacja, modernizacja) i często prace ulepszeniowe łączy się z pracami remontowymi. To zaś oznacza, że należy zarówno rodzaj prac jak i ich zakres ustalić szczegółowo, a także zakwalifikować do poszczególnych kategorii.

Poza tym do wydatków na ulepszenie środków trwałych zalicza się wydatki na ich:

• przebudowę czyli zamianę (poprawienie) istniejącego stanu środków trwałych na inny,
• rozbudowę tj. powiększenie (rozszerzenie) składników majątkowych, w szczególności zaś budynków i budowli technologicznych itp.,
• rekonstrukcje tj. odtworzenie (odbudowanie) zużytych całkowicie lub częściowo składników majątkowych,
• adaptację tj. przystosowanie (przerobienie składnika majątkowego) do wykorzystania go w innym celu, niż wykorzystano go w pierwotnym przeznaczeniu albo nadanie temu składnikowi nowych cech użytkowych,
• modernizację tj. unowocześnienie środków trwałych.”35

Brak uregulowań ustawowych w prawie budowlanym dotyczących adaptacji i rozchwiane orzecznictwo, powinny skłaniać potencjalnych inwestorów do bardzo starannej analizy ryzyka związanego z przedsięwzięciem budowlanym, którego celem jest adaptacja istniejącego obiektu budowlanego. Z pewnością pomocne mogą w tym być miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, z tym, że nie wszędzie zostały one przyjęte, a jeśli zostały przyjęte, to nie koniecznie regulują kwestie adaptacji.

1. Dz.U.2020.1333 t.j. / Journal of laws Dz.U.2020.1333.
2. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.2020.293 t.j.). / Act on Spatial Planning and Development dated March 27 2003 (Journal of laws Dz.U.2020.293).
3. (Dz.U.2019.1065 t.j.) / Journal of laws Dz.U.2019.1065.
4. Dz.U.1998.101.645 / Journal of laws Dz.U.1998.101.645.
5. Dz.U.2020.282 t.j. / Journal of laws Dz.U.2020.282.
6. Dz.U.2020.1426 t.j. / Journal of laws Dz.U.2020.1426.
7. Dz.U.2020.1406 t.j. / Journal of laws Dz.U.2020.1406.
8. Np. Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu „Modernizacja gospodarstw rolnych” w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz.U.2020.719 t.j.). / Such as the Ordinance of the Minister for Agriculture and Rural Development on detailed conditions and procedures for granting and paying financial aid for operations of the „Modernisation of agricultural farms” under the „Support for investments in agricultural farms” measure covered by the Rural Development Programme for 2014-2020 dated August 21, 2015 (Journal of laws Dz.U.2020.719).
9. Np. Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie zwrotu dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych (Dz.U.2014.1987). / Such as the Ordinance of the Minister for Labour and Social Policy dated December 23, 2014 on the reimbursement of additional costs related to the employment of disabled employees (Journal of laws Dz.U.2014.1987).
10. Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o finansowym wsparciu rodzin i innych osób w nabywaniu własnego mieszkania (Dz.U.2019.1011 t.j.); ustawa z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego (Dz.U.2000.98.1070 t.j.); ustawa z dnia 5 grudnia 2002 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów mieszkaniowych o stałej stopie procentowej (Dz.U.2019.1454 t.j.). / Act on financial aid for families and other persons in purchasing their own housing dated September 8, 2006 (Dz.U.2019.1011); Act on certain forms of support for housing construction dated October 26, 1995 (Dz.U.2000.98.1070); Act on interest subsidies for fixed rate housing loans dated December 5, 2002 (Dz.U.2019.1454).
11. Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz.U.2019.1472 t.j); rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 14 czerwca 2018 r. w sprawie wzoru formularza wniosku o przyznanie repatriantowi pomocy finansowej z tytułu remontu, adaptacji lub wyposażenia lokalu mieszkalnego (Dz.U.2018.1204). / Act on repatriation dated November 9, 2000 (Journal of Laws Dz.U.2019.1472); Ordinance of the Minister for Internal Affairs and Administration on the model application form for granting financial aid to a repatriate for renovation, adaptation or furnishing of a dwelling dated June 14, 2018 (Journal of laws Dz.U.2018.1204).
12. Np. Konwencja o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy, sporządzona w Grenadzie dnia 3 października 1985 r. (Dz.U.2012.210); Umowa sporządzona w Warszawie dnia 24 kwietnia 1992 r. między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Białoruś w sprawie przejść granicznych (M.P.2003.37.518); Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Słowacką o ułatwieniach w odprawie granicznej w ruchu kolejowym i drogowym, podpisana w Starej Lubowni dnia 29 lipca 2002 r. (Dz.U.2004.221.2244). / Such as Convention for the Protection of the Architectural Heritage of Europe, concluded in Grenada on October 3, 1985. (Journal of laws Dz.U.2012.210); Agreement concluded in Warsaw on April 24, 1992 between the Government of the Republic of Poland and the Government of the Republic of Belarus on border crossings (M.P.2003.37.518); Agreement between the Republic of Poland and the Slovak Republic on facilitation of border checks in railway and road traffic, executed in Stara Lubownia on July 29, 2002. (Journal of laws Dz.U.2004.221.2244).
13. Dz.U.2020.1333 t.j., art. 3 pkt 7, 7a, 8. / Journal of laws Dz.U.2020.1333, Article 3 points 7, 7a, 8.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 czerwca 2018 r. w sprawie podziału rezerwy celowej budżetu państwa „Pomoc dla repatriantów” (Dz.U.2018.1352), § 1 pkt 1) lit. e). / Ordinance of the Council of Ministers on the distribution of the special reserve of the state budget „Aid for repatriates” dated June 21, 2018 (Journal of laws Dz.U.2018.1352), § 1 point 1 letter e).
14. Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz.U.2019.1472 t.j), art. 17 ust. 2. / Act on repatriation dated November 9, 2000 (Journal of laws Dz.U.2019.1472), Article 17 section 2.
15. Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie zwrotu dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych (Dz.U.2014.1987), § 4 ust. 2. / Ordinance of the Minister for Labour and Social Policy dated December 23, 2014 on the reimbursement of additional costs related to the employment of disabled employees (Journal of laws Dz.U.2014.1987), § 4 Section 2.
16. Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o finansowym wsparciu rodzin i innych osób w nabywaniu własnego mieszkania (Dz.U.2019.1011 t.j.), art. 5 ust. 1 pkt 1) lit. f); ustawa z dnia 5 grudnia 2002 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów mieszkaniowych o stałej stopie procentowej (Dz.U.2019.1454 t.j.), art. 3 ust. 2 pkt 1) lit. b). / Act on Financial Support for Families and Other Persons to Acquire Their Own Housing dated September 8, 2006 (Journal of laws Dz.U.2019.1011), Article 5 section 1 point 1 letter f); Act on Interest Subsidies for Fixed Rate Housing Loans dated December 5, 2002 (Journal of laws Dz.U.2019.1454) Article 3 section 2 point 1 letter b).
17. Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 12 lipca 2013 r.w sprawie szczegółowych warunków przyznawania pomocy finansowej wstępnie uznanej grupie producentów owoców i warzyw oraz wykazu kwalifikowanych kosztów inwestycji ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania (Dz.U.2020.1701 t.j.) Załącznik – wykaz kwalifikowanych kosztów inwestycji ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania, pkt 5). / Ordinance of the Minister for Agriculture and Rural Development on the detailed conditions for granting financial aid to a fruit and vegetable producer group granted preliminary recognition and the list of eligible investment costs included in the approved recognition plan dated July 12, 2013 (Journal of laws Dz.U.2020.1701) Annex – list of eligible investment costs included in the approved recognition plan, point 5).
18. Uchwała nr 82 Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2019 r. w sprawie „Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2019-2022” (M.P.2019.808), Załącznik pkt 1.2.4. / Resolution No 82 of the Council of Ministers on the „National Programme for the Protection and Care for Monuments for 2019-2022” dated August 13, 2019 (M.P.2019.808), Point 1.2.4. of the Annex.
19. Rozporządzenie ministra transportu i gospodarki morskiej z dnia 1 czerwca 1998 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać morskie budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie (Dz.U.1998.101.645), § 4 ust. 2, § 5. / Ordinance of the Minister for Transport and Maritime Economy on technical conditions to be met by marine hydro technical structures and their location dated June 1, 1998 (Journal of laws Dz.U.1998.101.645), § 4 section 2, § 5.
20. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U.2020.1426 t.j.), art. 21 ust. 25 pkt 1) lit. e). / Act on Personal Income Tax dated July 26, 1991 (Journal of laws Dz.U.2020.1426), Article 21 section 25 point 1 letter e).
21. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U.2020.1426 t.j.), art. 21 ust. 28 pkt 2). / Act on Personal Income Tax dated July 26, 1991 (Journal of laws Dz.U.2020.1426), Article 21 section 28 point 2.
22. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U.2020.1406 t.j.), art. 15 ust. 1 zb. / Act on Corporate Income Tax dated February 15, 1992 (Journal of Laws Dz.U.2020.1406), Article 15 point 1 letter zb).
23. Wyrok NSA (do 2003.12.31) w Warszawie z 13.08.1998 r., IV SA 1580/96, LEX nr 43822. / Judgement of the Supreme Administrative Court (until 31.12.2003) in Warsaw dated 13.08.1998 No IV SA 1580/96, LEX No 43822.
24. Słownik języka polskiego PWN, red. M. Szymczak, t. I, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996. / The PWN dictionary of the Polish language, red. M. Szymczak, t. I, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warsaw 1996.
25. Wyrok NSA z 30.10.2014 r., I FSK 1578/13, LEX nr 1590701. / Judgement of the Supreme Administrative Court dated 30.10.2014 No I FSK 1578/13, LEX No 1590701.
26. Wyrok Sądu Okręgowego w Elblągu z 18.10.2018 r., I Ca 146/18, LEX nr 2662097. / Judgment of the Regional Court in Elbląg dated 18.10.2018, No I Ca 146/18, LEX No 2662097.
27. Wyrok NSA z 25.08.2016 r., II FSK 832/15, LEX nr 2101628. / Judgement of the Supreme Administrative Court dated 25.08.2016 No II FSK 832/15, LEX No 101628.
28. Wyrok WSA we Wrocławiu z 26.05.2015 r., I SA/Wr 202/15, LEX nr 1952855. / Judgment of the Provincial Administrative Court in Wrocław dated 26.05.2015, No I SA/Wr 202/15, LEX No 1952855.
29. Wyrok WSA w Białymstoku z 6.05.2014 r., I SA/Bk 8/14, LEX nr 1512252. / Judgment of the Provincial Administrative Court in Białystok dated 6.05.2014, No I SA/Bk 8/14, LEX No 1512252.
30. Wyrok WSA w Warszawie z 15.05.2006 r., IV SA/Wa 518/06, LEX nr 230297. / Judgment of the Provincial Administrative Court in Warsaw dated 15.05.2006, No IV SA/Wa 518/06, LEX No 230297.
31. Wyrok NSA z 19.09.2008 r., II FSK 641/07, www.nsa.gov.pl / Judgement of the Supreme Administrative Court dated 19.09.2008, No II FSK 641/07, www.nsa.gov.pl
32. Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 14.07.2010 r., I SA/Go 530/10, LEX nr 673260. / Judgment of the Provincial Administrative Court in Gorzów Wielkopolski dated 14.07.2010, No I SA/Go 530/10, LEX No 673260.
33. Wyrok NSA (do 2003.12.31) w Warszawie z 5.02.2002 r., III SA 3135/00, LEX nr 76655. / Judgement of the Supreme Administrative Court (until 31.12.2003) in Warsaw dated 5.02.2002, No III SA 3135/00, LEX No 76655.
34. Wyrok NSA z 28.06.2011 r., II FSK 225/10, LEX nr 1083046. / Judgement of the Supreme Administrative Court dated 28.06.2011, No II FSK 225/10, LEX No 1083046.