Przedsiębiorcy dokonują każdego dnia szeregu transakcji handlowych i płatności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Część z nich dokonywana jest w formie gotówkowej, ale ze względu na uwarunkowania prawne, przeważająca większość płatności musi być dokonywana za pośrednictwem rachunków bankowych.
Zgodnie z aktualnie obowiązującym brzmieniem art. 22 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorcy zobowiązania są do dokonywania i przyjmowania płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą za pośrednictwem rachunku bankowego w każdym przypadku, gdy stroną transakcji, z której wynika płatność jest inny przedsiębiorca oraz gdy jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15.000 euro.
Należy mieć na uwadze, że wskazane przesłanki muszą zostać spełnione kumulatywnie, co oznacza, że powyższy przepis nie będzie miał zastosowania na przykład w sytuacjach, w których wartość płatność dokonywanej na rzecz przedsiębiorcy będzie przekraczała równowartość 15.000 euro, ale będzie dokonywana przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalność gospodarczej lub w przypadku, gdy transakcja będzie przeprowadzana pomiędzy dwoma przedsiębiorcami, ale jej wartość nie przekroczy wskazanego limitu.
Powyższa regulacja została zmieniona ustawą z dnia 13 kwietnia 2016 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o swobodzie działalności gospodarczej („ustawa zmieniająca”). Zgodnie z wprowadzonymi zmianami, obniżeniu do kwoty 15.000 zł uległ limit płatności, które będą mogły być dokonywane w formie gotówkowej.
Wartości transakcji dokonywanych w walutach obcych będą przeliczane na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.
Zarówno w dotychczasowej jak i zmienionej treści ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie przewidziano sankcji za niedopełnienie obowiązku dokonywania wskazanych płatności za pośrednictwem rachunku bankowego. Ustawa zmieniająca wprowadziła jednak dodatkowe zapisy, mające na celu zniechęcenie przedsiębiorców do dokonywania transakcji w formie gotówkowej, do ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz do ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych. W myśl dodanego w obu ustawach art. 15d, podatnicy nie będą mogli zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego.
Celem wprowadzenia przedmiotowych zmian jest zwiększenie pewności i przejrzystości obrotu gospodarczego oraz wprowadzenie utrudnień dla przedsiębiorców uchylających się od obowiązków podatkowych. Ponadto wprowadzone rozwiązania wpisują się w występującą w krajach Unii Europejskiej tendencję do obniżania maksymalnych progów kwotowych dla płatności gotówkowych. Podobne rozwiązania wprowadzono już m.in. we Francji, Portugalii, Bułgarii czy na Węgrzech.
Ustawa zmieniająca wchodzi w życie w dniu 1 stycznia 2017 r., jednakże do transakcji zawartych przed dniem jej wejścia w życie zastosowanie w dalszym ciągu będzie miał limit 15.000 euro.