Większość przepisów ustawy z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finasowaniu terroryzmu (dalej jako „Ustawa”) wchodzi w życie dnia 13 lipca 2018 roku. Ustawa ma dostosować polskie prawo do dyrektyw unijnych i zastąpić poprzednią ustawę z dnia 16 listopada 2000 roku.
Celem Ustawy jest zwiększenie efektywności krajowego systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Ustawa w nowy sposób definiuje tzw. instytucje obowiązane do przestrzegania Ustawy. Na instytucje te spadnie obowiązek oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, a także stosowania środków bezpieczeństwa finansowego. Ustawa przewiduje nadanie statusu instytucji zobowiązanych różnym kategoriom podmiotów, takim jak: banki, instytucje pożyczkowe, ale także doradcy podatkowi czy notariusze. Ustawa definiuje organy administracji rządowej jako właściwe w sprawach przeciwdziałania praniu pieniędzy i finasowaniu terroryzmu. Będą nimi minister finansów i Generalny Inspektor Informacji Finansowej (dalej jako „GIIF”), w randze ministra w Ministerstwie Finansów. GIIF otrzyma dodatkowe uprawnienia w postaci sporządzania krajowej oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, a także wydawania decyzji w sprawie spisu osób i podmiotów, wobec których stosuje się szczególne środki ograniczające.
Ustawa nadaje status organizacji obowiązanej m.in. podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą, polegającą na świadczeniu usług w zakresie wymiany walut wirtualnych. Oznacza to, że giełdy walut wirtualnych oraz podmioty, które prowadzą portfele tych walut, będą musiały stosować wobec swoich klientów środki bezpieczeństwa finansowego zgodnie z Ustawą. Umożliwi to monitorowanie transakcji w celu wykrycia transakcji podejrzanych.
Nadto, wprowadzono pierwszą w systemie polskiego prawa definicję waluty wirtualnej. W myśl Ustawy walutą wirtualna jest „cyfrowe odwzorowanie wartości, które jest wymienialne w obrocie gospodarczym na prawne środki płatnicze i akceptowane jako środek wymiany, a także może
być elektronicznie przechowywane lub przeniesione albo może być przedmiotem handlu elektronicznego.”
Ustawa określa nowe zadania, skład i zasady funkcjonowania Komitetu Bezpieczeństwa Finansowego, który ma wspierać GIIF w jego działalności. Ponadto powstanie Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych, który będzie jawny, i będzie służył ochronie uczestników obrotu
gospodarczego. Ustawa wprowadza także mechanizmy blokady rachunków, wstrzymania transakcji w przypadku podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Ustawa bardziej precyzyjnie określa zasady współpracy GIIF z zagranicznymi jednostkami analityki finansowej i Europolem. Zmianie ulegną przepisy dotyczące kontroli instytucji obowiązanych i sankcji administracyjnych w postaci kar administracyjnych w tym pieniężnych nakładanych na instytucje obowiązane, które nie przestrzegają obowiązków nałożonych na nie przez Ustawę.
Przepisy Ustawy zakładają, że maksymalna kara pieniężna w przypadku określonych w Ustawie osób prawnych wyniesie 5.000.000 euro lub 10% całkowitego rocznego obrotu.
Oprócz wskazanej powyżej kary pieniężnej Ustawa określa kary administracyjne, takie jak m.in.:
- nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności;
- cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej.
Przy ustalaniu rodzaju kary administracyjnej oraz jej wysokości uwzględnia się wiele czynników m.in.: wagę naruszenia i czas jego trwania, zakres odpowiedzialności instytucji oraz jej możliwości finansowe.
Ustawa powinna przyczynić się do efektywniejszego funkcjonowania systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz lepszego dostosowania polskich regulacji do rekomendacji międzynarodowych.