Z dniem 1 stycznia 2012 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dziennik Ustaw z 2011 Nr 163 poz. 981) (dalej „Ustawa”). Ustawa ta wprowadza kompleksową nowelizację w dziedzinie polskiego prawa geologicznego i górniczego. Poniżej przedstawione zostały najważniejsze zmiany wprowadzone przez Ustawę do dotychczasowego porządku prawnego.
Przede wszystkim doszło do przywrócenia dawnego modelu własności górniczej. W ostatnich latach zasadnicze wątpliwości powstawały bowiem przy próbie określenia tego czy odkryte złoża kopalin winny stanowić własność Skarbu Państwa czy też może właściciela gruntu. Obecnie obowiązująca Ustawa usuwa wszelkie niejasności w tym zakresie poprzez precyzyjne i enumeratywne wskazanie rodzajów zasobów naturalnych stanowiących własność Skarbu Państwa, bez względu na miejsce ich występowania. Pozostałe złoża i zasoby niewymienione w tej definicji należeć będą zatem do właściciela nieruchomości.
Pod rządami nowej Ustawy przedsiębiorca zyskał także dodatkowe uprawnienia względem właściciela nieruchomości bogatej w złoża kopalin:
- po pierwsze, w przypadku gdy cudza nieruchomość lub jej część okaże się niezbędna do wykonywania działalności górniczej, przedsiębiorca może żądać umożliwienia mu korzystania z tej nieruchomości lub jej części przez czas oznaczony, za wynagrodzeniem;
- po drugie, przedsiębiorca, który uzyskał koncesję na wydobywanie węglowodorów, węgla kamiennego, węgla brunatnego lub podziemne bezzbiornikowe magazynowanie węglowodorów, może żądać wykupu nieruchomości lub jej części położonej w obszarze górniczym, w zakresie niezbędnym do wykonywania zamierzonej działalności górniczej.
Ograniczono także zakres koncesjonowania działalności regulowanej Ustawą. Obowiązek uzyskania koncesji dotyczy aktualnie tylko działalności w zakresie poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin objętych własnością górniczą, wydobywania kopalin ze złóż, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz podziemnego składowania odpadów. W pozostałym zakresie nie jest natomiast wymagane uzyskiwanie koncesji.
Kolejnym novum jest sprecyzowanie kręgu osób mających status strony w postępowaniu dotyczącym udzielenia koncesji. Status taki mają teraz tylko właściciele lub użytkownicy wieczyści i to w przypadku, gdy działalność regulowana Ustawą ma być wykonywana w granicach ich nieruchomości gruntowych. Natomiast, jeśli liczba stron takiego postępowania byłaby większa niż 20 osób, to strony mogą być zawiadamiane o decyzjach i innych czynnościach przedsiębranych przez organy w drodze obwieszczeń publikowanych w Biuletynie Informacji Publicznej lub też w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości. Wszystko to w imię przyspieszenia procedur administracyjnych.
Utrzymano natomiast zasadę, zgodnie z którą prawo do wykorzystywania informacji geologicznej przysługuje Skarbowi Państwa. W tym względzie doszło tylko nieznacznie do poprawy pozycji inwestora ponoszącego nakłady na rozpoznanie geologiczne. Inwestor taki może bowiem, pod pewnymi warunkami oraz przez czas określony w Ustawie, nieodpłatne i wyłącznie korzystać ze zgromadzonych przez siebie informacji.
Ustawa wprowadziła także szereg innych zmian mających na celu stworzenie przedsiębiorcom sprzyjających warunków gospodarczych. Czas pokaże czy wprowadzone zmiany pomogą uczynić z Polski łupkowe el dorado. Na tą chwilę jednak ogół zmian liberalizujących wymogi prowadzenia działalności wydobywczej ocenić należy pozytywnie.