17 grudnia 2021 roku upłynął czas na implementację przez Państwa Członkowskie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23.10.2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (dalej: Dyrektywa). Polski Parlament nie zdążył jeszcze jednakże wprowadzić ustawy implementacyjnej, znajduje się ona dopiero w fazie projektu. Dyrektywa nie skupia się jedynie na uprawnieniach sygnalistów, ale też na związanych z tą kwestią obowiązkach przedsiębiorców. Jej adresatami będą na początku przedsiębiorcy zatrudniający więcej niż 249 pracowników. Mniejsze podmioty (od 50 do 249 pracowników) będą miały więcej czasu na dostosowanie swoich wewnętrznych procedur do nowych przepisów, bo zaczną ich one obowiązywać dopiero 17 grudnia 2023 roku. Prawodawca nakłada na zatrudniających szereg wymogów, jakie muszą spełnić w procesie dostosowywania się do nowych przepisów.
Najważniejszym z obowiązków jest utworzenie odpowiednich kanałów do zgłaszania naruszeń przez sygnalistów. Kanały te muszą spełnić pewne warunki, jak choćby zapewnienie całkowitej poufności podczas trwania postępowania. Z utworzeniem tego typu kanałów wiąże się również utworzenie regulaminu dotyczącego tego, w jaki sposób można z nich korzystać. Pracodawca musi również powiadomić o kanałach zgłoszeniowych swoich partnerów biznesowych.
Kolejnym ważnym obowiązkiem jest wyznaczenie osób, które będą zajmowały się przyjmowaniem zgłoszeń sygnalistów. Muszą to być osoby bezstronne, które zachowają poufność w trakcie procesu przetwarzania zgłoszenia. Będą to jedyne osoby, którym znana będzie tożsamość sygnalisty (chyba że wyrazi on zgodę na udzielenie tych informacji innym podmiotom). Pracodawca zobowiązany jest również poinformować sygnalistę o przebiegu i wyniku postępowania.
Pracodawca będzie również zobowiązany do wprowadzenia rejestru zgłaszanych naruszeń. Dane w rejestrze będą musiały być przechowywane przez okres 5 lat od zgłoszenia naruszenia.
Dyrektywa przewiduje również określenie przez poszczególne państwa członkowskie sankcji dla pracodawców. Dyrektywa uznaje jedynie, że mają być one skuteczne, proporcjonalne i odstraszające, resztę pozostawiając w gestii krajowego ustawodawcy. W polskim projekcie ustawy działaniami sankcjonowanymi są:
- nieustanowienie lub niewłaściwe ustanowienie procedur zgłaszania;
- utrudnianie dokonywania zgłoszeń;
- podejmowanie działań odwetowych wobec sygnalistów;
- naruszenie poufności tożsamości sygnalisty.
Za powyższe może grozić nawet do 3 lat pozbawienia wolności.
Jak więc można zauważyć, nowe przepisy o sygnalistach nie skupiają się jedynie na ich ochronie, ale wprowadzają również określone obowiązki i konsekwencje dla drugiej strony, czyli dla pracodawców. To, w jakim stopniu dostosują się oni do nowych zmian, zaważy na skuteczności Dyrektywy i na ilości zgłoszeń. Obowiązki pracodawców mają szeroki zakres i oznaczają dla nich wiele zmian. Proces ten zapewne będzie trudniejszy w przypadku mniejszych przedsiębiorstw, dlatego pochwalić należy decyzję o wydłużeniu dla nich okresu na dostosowanie się do nowych regulacji do 17 grudnia 2023 roku.