W dniu 17 czerwca 2013 roku weszła w życie Ustawa z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 675). Przepisy tej ustawy zmieniają m.in. przepisy Kodeksu pracy w części dotyczącej urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego oraz przepisy Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w zakresie dotyczącym zasiłku macierzyńskiego. W poniższym artykule skoncentrowano się przede wszystkim na analizie wymienionych nowelizacji pod kątem nowych obowiązków pracodawców.
Po nowelizacji przepisów pracodawcy muszą przede wszystkim prawidłowo określić przysługującą danemu pracownikowi długość urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Po zmianach, długość urlopu może wynosić 52 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka i od 65 do
71 tygodni w przypadku urodzenia większej ilości dzieci. Wymiar taki jest możliwy dzięki wydłużeniu okresu dodatkowego urlopu macierzyńskiego (a także dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) o 2 tygodnie i wprowadzeniu nowego urlopu rodzicielskiego w wymiarze 26 tygodni. Urlop rodzicielski udzielany jest na okres 26 tygodni niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Pracodawca udziela tych urlopów na pisemny wniosek pracownika, przy czym powinien on zweryfikować, czy pracownik wystąpił o prawidłowy wymiar urlopu i zachował właściwy termin do złożenia wniosku w tej sprawie. Nowa ustawa przewiduje skorzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego przez złożenie dwóch osobnych wniosków, każdego w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem się danego urlopu lub przez złożenie jednego wniosku o oba te urlopy, ale nie później niż 14 dni po porodzie. Niedotrzymanie terminu skutkuje możliwością odmowy przez pracodawcę jego udzielenia.
Nieco odmienna sytuacja jest przy urlopie rodzicielskim. Z urlopu tego będą mogły skorzystać nie tylko matki, ale i również ojcowie, albo w całości albo dzieląc się między sobą częścią urlopu. Urlop taki można podzielić tylko na trzy części i każda z nich nie może być krótsza niż 8 tygodni. To, w jaki sposób rodzice wykorzystają urlop rodzicielski będzie zależało tylko od nich, natomiast pracodawca może odmówić udzielenia urlopu rodzicielskiego, jeżeli pracownik będzie wnioskował o ten urlop w wymiarze krótszym niż 8 tygodni. Nowością jest także możliwość odmówienia przez pracodawcę podjęcia pracy w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego. Pracodawca może nie wyrazić zgody na taką pracę, jeżeli nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj wykonywanej przez pracownika pracy.
Istotna zmiana dotychczasowych przepisów pojawiła się także w zakresie wysokości zasiłku macierzyńskiego. Należy przypomnieć, że podstawę wymiaru dla zasiłków macierzyńskich stanowi przeciętne wynagrodzenie wypłacane w ciągu ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych. Od 17 czerwca pracodawcy muszą zastosować różne stopy procentowe do obliczania kwoty zasiłku. Wysokość stopy procentowej uzależniona będzie od momentu, w którym ubezpieczona zadeklaruje, z jakich urlopów chce skorzystać. Do tej pory zasiłek w czasie urlopu macierzyńskiego (oraz dodatkowego urlopu macierzyńskiego) wynosił 100% podstawy wymiaru zasiłku. Natomiast obecnie zasiłek za czas trwania urlopu rodzicielskiego wyniesie 60% podstawy wymiaru zasiłku, za wyjątkiem sytuacji, kiedy pracownica złoży pracodawcy jeszcze przed urodzeniem się dziecka wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim dodatkowego urlopu macierzyńskiego a zaraz po nim urlopu rodzicielskiego. Wówczas przez cały ten okres zasiłek wyniesie 80% podstawy wymiaru zasiłku. Należy wspomnieć, że pracownica, która złożyła wniosek o urlop rodzicielski jeszcze przed porodem może zrezygnować z niego w całości. W takiej sytuacji należy wypłacić jej wyrównanie zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego. Jednakże w przypadku, gdyby pracownica zdecydowała się jednocześnie na urlop rodzicielski i dodatkowy urlop macierzyński, to wysokość zasiłku w tym przypadku wynosi 60% podstawy wymiaru zasiłku.
Nowe regulacje mają zastosowanie do osób, których dzieci urodziły się po 31 grudnia 2012 roku, a także do osób, które przyjęły po 31 grudnia 2012 roku na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku, gdy wobec dziecka odroczono obowiązek szkolny – dziecka w wieku do 10 roku życia i wystąpiły do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienie lub przyjęły na wychowanie dziecko jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodziny zawodowej).