Zgodnie z art. 52 Kodeksu karnego, spółka może
ponieść
odpowiedzialność
majątkową
za
przestępstwo popełnione przez osobę fizyczną,
która działała w jej imieniu lub interesie, jeżeli
przestępstwo przyniosło jej korzyść. Jednakże, aby
spółka poniosła taką odpowiedzialność musi zostać
spełniony łącznie szereg przesłanek, zarówno
materialnych jak i formalnych.
W pierwszej kolejności należy mieć na uwadze, że
spółka
może
zostać
pociągnięta
do
odpowiedzialności jedynie w przypadku skazania
oskarżonego. Przez skazanie należy rozumieć
przypisanie
oskarżonemu
przestępstwa
i
rozstrzygnięcie co do kary i środków karnych.
Skazaniem nie jest warunkowe
umorzenie postępowania, będzie nim natomiast odstąpienie od
wymierzania kary. Kolejną przesłanką materialną
jest skazanie za przestępstwo, które przyniosło
korzyść majątkową spółce. Warte odnotowania jest,
iż w tym przypadku nie jest wymagana wina spółki,
która taką korzyść majątkową uzyskała. Istotny jest
jedynie fakt, aby uzyskanie korzyści majątkowej
miało faktycznie miejsce. Może się więc zdarzyć, że
spółka nie będzie miała świadomości, że uzyskana
przez nią korzyść jest wynikiem przestępstwa. Aby
spółka została pociągnięta do odpowiedzialności,
należy udowodnić, iż skazany działał w jej imieniu
lub w jej interesie. Bez znaczenia jest w jakim
charakterze działała ta osoba, może być ona
pełnomocnikiem, pracownikiem, członkiem organu
zarządzającego,
ale
także
osobą
trzecią,
niezwiązaną ze spółką. Istotny jest jedynie fakt, iż
działania osoby skazanej podejmowane były w
imieniu lub interesie spółki. Ostatnią przesłanką
orzeczenia zwrotu korzyści na rzecz Skarbu Państwa
jest, aby korzyść nie podlegała zwrotowi innemu
podmiotowi. W sytuacji gdy należy się ona innej
osobie, wówczas nie możliwe jest jej zasądzenie na
rzecz Skarbu Państwa. O tym komu korzyści te
podlegają zwrotowi rozstrzyga się na podstawie
przepisów Kodeksu cywilnego.
Przesłanką formalną orzeczenia obowiązku zwrotu
korzyści jest złożenie stosownego wniosku przez
prokuratora (wniosek nie może zostać złożony przez
innego oskarżyciela publicznego). W przypadku
braku wniosku sąd nie może orzekać na podstawie
art. 52 Kodeksu karnego. Prokurator może złożyć
taki wniosek najpóźniej wraz ze składaniem aktu
oskarżenia. Wynika to m.in. z faktu, iż w przypadku
złożenia
przedmiotowego
wniosku
należy
poinformować spółkę – która potencjalnie może
zostać pociągnięta do odpowiedzialności – o
terminie
rozprawy,
aby
mogła
należycie
przygotować się do obrony. Spółka może powołać
pełnomocnika w celu ochrony swoich praw, a także
samodzielnie składać wnioski oraz przedkładać
dowody
w
celu
uwolnienia
się
od
odpowiedzialności.
Obligatoryjne
jest
także
przesłuchanie przez sąd odpowiednich organów
spółki, jednakże osoby reprezentujące spółkę mogą
odmówić
składania
zeznań.
Od
takiego
przesłuchania odstępuję się w przypadku m.in. gdy postępowanie jest umarzane lub gdy spółka nie
uzyskała korzyści majątkowej.
Obowiązek zwrotu korzyści majątkowej, o której
mowa w art. 52 Kodeksu karnego orzekany jest w
całości lub w części na rzecz Skarbu Państwa,
jednakże korzyści tych nie można zasądzić na rzecz
samorządu terytorialnego. W doktrynie podnosi się
także, aby nie mylić uzyskanej korzyści z
ewentualną szkodą, ponieważ powstała szkoda nie
jest przesłanką do zastosowania art. 52 Kodeksu
karnego.
Na marginesie należy zauważyć, iż możliwe jest
zabezpieczenie potencjalnego obowiązku zwrotu
korzyści majątkowej na mieniu spółki. Jest to
sytuacja w każdym przypadku niepożądana z punktu
widzenia funkcjonowania spółki, ponieważ prowadzi
do zamrożenia środków, które mogą być niezbędne
do bieżącej działalności podmiotu.
MILLER, CANFIELD,
W. BABICKI, A. CHEŁCHOWSKI I WSPÓLNICY SP.K.
ul. Batorego 28-32
81-366 Gdynia
Tel. +48 58 782-0050
Fax +48 58 782-0060
gdynia@pl.millercanfield.com
ul. Nowogrodzka 11
00-513 Warszawa
Tel. +48 22 447-4300
Fax +48 22 447-4301
warszawa@pl.millercanfield.com
ul. Skarbowców 23a
53-125 Wrocław
Tel. +48 71 780-3100
Fax +48 71 780-3101
wroclaw@pl.millercanfield.com
Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield. Ma ona na celu jedynie
przedstawienie streszczenia niektórych wydarzeń prawnych z wybranych dziedzin prawa. Z tego powodu informacje zawarte w niniejszej
publikacji nie powinny stanowić podstawy do podjęcia jakiejkolwiek decyzji dotyczącej określonego kierunku działania. Informacje te nie mogą
też być traktowane jako porada prawna ani nie zastępują szczegółowej opinii prawnej w konkretnej sprawie. W każdym przypadku należy
skorzystać z usług doradców prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie przepisy prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.