Wyrokiem z dnia 17 stycznia 2012 r. (sygn. akt II
FSK 1365/10) Naczelny Sąd Administracyjny uznał,
że kara umowna z tytułu rozwiązania umowy
leasingu operacyjnego samochodu osobowego przed
upływem okresu leasingu jest kosztem uzyskania
przychodów spółki, która leasingowany samochód
wykorzystywała na potrzeby członka zarządu,
odwołanego następnie z funkcji.
Sąd zwrócił uwagę, że w istotnym dla sprawy
zakresie, kosztem uzyskania przychodów jest taki
koszt, który (1) został poniesiony przez podatnika,
jest definitywny (rzeczywisty), (2) pozostaje w
związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
(3) poniesiony został w celu uzyskania przychodów,
zachowania lub zabezpieczenia ich źródła, (4) został
właściwie udokumentowany i nie został wyłączony
na podstawie art. 16 ust. 1. Ustawy o podatku
dochodowym od osób prawnych.
Zdaniem Sądu zasadniczym kryterium uznania
przedmiotowej kary umownej za koszt podatkowy
jest ustalenie, czy poniesiona ona została „w celu
osiągnięcia przychodów lub zachowania albo
zabezpieczenia przychodów”. Sam fakt nie
osiągnięcia oczekiwanego efektu gospodarczego
(uzyskania
przychodu)
nie
dyskwalifikuje
poniesionego wydatku jako kosztu uzyskania
przychodu. Sąd podkreślił, że gospodarczo
uzasadnione i racjonalne decyzje gospodarcze,
podejmowane pierwotnie w określonych warunkach,
mające oczywisty związek z przychodami, w
związku z negatywną zmianą okoliczności mogą
wywoływać
lub
wywołują
konieczność
podejmowania
przez
podatnika
działań
zmierzających już nie do osiągnięcia przychodów,
ale do zachowania lub zabezpieczenia źródeł
przychodów. W pojęciu tym bowiem nie muszą się
mieścić wydatki poniesione w celu „zachowania albo
zabezpieczenia źródeł przychodów”. Istotne jest, aby
oceniając dany wydatek pod kątem kosztu
podatkowego uwzględniać również logiczny ciąg zdarzeń
wywołujących
określone
działania
podatnika, (zawarcie umowy leasingu, zmiana
uwarunkowań gospodarczych, przyczyny odstąpienia
od umowy skutkujące zapłatą kary umownej) i ich
wpływu na osiągnięcie przychodów lub zachowanie
albo zabezpieczenie źródeł przychodów a także
dynamikę procesów i zjawisk gospodarczych, w
ramach których dochodzi do zmiany pierwotnie
podejmowanych decyzji, a która to zmiana związana
jest zwłaszcza z zachowaniem lub zabezpieczeniem
źródła przychodów.
Sąd jednoznacznie stwierdził, że choć w
piśmiennictwie prawniczym, podobnie jak w
orzecznictwie sądowym wyrażany jest pogląd, że
podatnik płacąc karę umowną lub odszkodowanie
nie działa w celu uzyskania przychodów, to w
obecnym stanie prawnym poglądów tych co do
zasady podzielić nie można. Kara umowna lub
odszkodowanie może mieć bowiem związek z
przychodem, nie mówiąc już o związku z
zachowaniem
albo
zabezpieczeniem
źródła
przychodów. Ponadto, nie zawsze wykonanie
istniejącego zobowiązania poprzez zapłacenie kary
umownej lub odszkodowania będzie wiązało się ze
zmniejszeniem dochodu.
W rozpatrywanej sprawie z ekonomicznego punktu
widzenia zerwanie umowy leasingu i zapłacenie kary
umownej było korzystne zarówno dla podatnika
(osiągnął dochód większy niż możliwy do
osiągnięcia w razie kontynuowania umowy
leasingu), jak i dla Skarbu Państwa (od wyższego
dochodu podatnik zapłaci wyższy podatek).
MILLER, CANFIELD,
W. BABICKI, A. CHEŁCHOWSKI I WSPÓLNICY SP.K.
ul. Batorego 28-32
81-366 Gdynia
Tel. +48 58 782-0050
Fax +48 58 782-0060
gdynia@pl.millercanfield.com
ul. Nowogrodzka 11
00-513 Warszawa
Tel. +48 22 447-4300
Fax +48 22 447-4301
warszawa@pl.millercanfield.com
ul. Św. Mikołaja 7
50-125 Wrocław
Tel. +48 71 337-6700
Fax +48 71 337-6701
wroclaw@pl.millercanfield.com
Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield. Ma ona na celu jedynie przedstawienie
streszczenia niektórych wydarzeń prawnych z wybranych dziedzin prawa. Z tego powodu informacje zawarte w niniejszej publikacji nie powinny stanowić podstawy do
podjęcia jakiejkolwiek decyzji dotyczącej określonego kierunku działania. Informacje te nie mogą też być traktowane jako porada prawna ani nie zastępują
szczegółowej opinii prawnej w konkretnej sprawie. W każdym przypadku należy skorzystać z usług doradców prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie przepisy
prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.