Taką tezę przedstawił Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 10 lipca 2012 r. (sygn. akt: P 15/12), uchylającym – z datą jego publikacji w Dzienniku Ustaw RP, tj. 19 lipca 2012 r. – zdanie drugie art. 76 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece („UKWH”).
Dotychczas art. 76 ust. 1 UKWH posiadał następujące brzmienie: „W razie podziału nieruchomości hipoteka obciążająca nieruchomość obciąża wszystkie nieruchomości utworzone przez podział (hipoteka łączna). Hipoteka na części ułamkowej nieruchomości obciąża w tym samym zakresie części ułamkowe wszystkich nieruchomości utworzonych przez podział”. Na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego zdanie drugie cytowanego przepisu utraciło moc obowiązującą.
Sens komentowanego przepisu w dotychczasowym brzmieniu warto zobrazować na przykładzie. Jeżeli budynek, w którym znajdowało się dziesięć mieszkań, był współwłasnością dziesięciu osób, a tylko dwie z nich zaciągnęły kredyt, który został zabezpieczony hipoteką ustanowioną na udziałach we współwłasności kredytobiorców, to na skutek zniesienia współwłasności hipoteka obciążała wszystkie części ułamkowe w utworzonych przez podział nieruchomościach, a więc nawet osób, które nie zaciągnęły kredytu. Wierzyciel (bank) mógł żądać zaspokojenia swej wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu w całości lub w części z każdej z nieruchomości, z kilku z nich lub ze wszystkich łącznie. Uchylony przepis kreował zatem możliwość powstania odpowiedzialności za cudze długi.
Jeden z sądów rejonowych powziął wątpliwość co do konstytucyjności zdania drugiego omawianego przepisu. Przedstawiono zatem Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne, czy art. 76 ust. 1 zdanie drugie UKWH jest zgodny z: zasadami ochrony własności określonymi w Konstytucji oraz w Protokole nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (w tym dopuszczalnymi ustawowymi wyjątkami od tej zasady), oraz z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że omawiany przepis jest niezgodny z konstytucyjnymi zasadami ochrony własności, uznał jednak przepis ten za spójny z zasadami równości wobec prawa, w tym równości w ochronie prawa własności, przewidzianymi przez Konstytucję.
Według uzasadnienia Trybunału Konstytucyjnego za uznaniem komentowanej normy jako niezgodnej z konstytucyjnymi zasadami ochrony własności przemawiał negatywny wynik testu proporcjonalności przewidzianego w Konstytucji, rozumianego jako ocena trzech zasad: zasady przydatności, konieczności oraz nadmiernej ingerencji. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że ustawodawca, wprowadzając omawiany przepis, dokonał wyboru, któremu z dwóch praw przyznać większą ochronę prawną, w wyniku którego przypisał priorytet ochronie wierzyciela przed utratą zabezpieczenia. Trybunał uznał jednak, iż w sytuacji zbiegu norm dotyczących prawa własności i wierzytelności zabezpieczonej hipoteką ochronie powinna podlegać przede wszystkim własność, przewidziana wprost przez Konstytucję jako prawo nadrzędne; zaznaczyć należy, że częścią prawa własności jest prawo współwłaściciela do żądania zniesienia współwłasności. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego skutki wzmocnienia ochrony wierzytelności omawianym przepisem, są nieproporcjonalnie niekorzystne dla właściciela w stosunku do korzyści uzyskanych przez wierzyciela. Obowiązywanie omawianego przepisu w dotychczasowym brzmieniu bywało nierzadko powodem niedojścia transakcji do skutku. Zatem, wyrok uchylający obowiązywanie powyższego zapisu należy oceniać pozytywnie.