Kontynuując cykl artykułów poświęconych tematyce finansowania społecznościowego w obszarze projektów komercyjnych, w niniejszym wpisie skupimy się na kluczowych aspektach związanych z unijną regulacją nadającą jednolite ramy prawne dla crowdfundingu w Unii Europejskiej. Zachęcamy do zapoznania się również z poprzednim artykułem z tej serii przedstawiającym ogólny zarys idei crowdfundingu udziałowego i pożyczkowego, jako przejawu szerszych procesów demokratyzacji inwestowania a zarazem jednego z najbardziej dynamicznie rozwijających się obszarów rynku finansowego w skali globalnej, w tym również w Polsce.
Potencjał crowdfundingu jako alternatywnej formy finansowania przedsiębiorstw, w tym startupów oraz małych i średnich przedsiębiorstw, został dostrzeżony przez organy Unii Europejskiej już w minionej dekadzie, zaś od 2018 roku toczyły się intensywne prace nad przyjętym w dniu 7 października 2020 roku Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć́ gospodarczych („Rozporządzenie ECSP”).
Powyższe Rozporządzenie ECSP tworzące jednolite ramy prawne dla świadczenia usługi finansowania społecznościowego w całej Unii Europejskiej zaczęło obowiązywać począwszy od dnia 10 listopada 2021 roku. Niestety, z uwagi na opóźnienie w opracowaniu i uchwaleniu polskiej ustawy służącej stosowaniu Rozporządzenia ECSP w naszym kraju, zasadniczo unijna regulacja w obszarze crowdfundingu pozostaje martwa. W szczególności nie został formalnie wyznaczony przez polskiego ustawodawcę organ odpowiedzialny za wykonywanie funkcji i obowiązków przewidzianych w Rozporządzeniu ECSP (będzie nim wedle wszelkiego prawdopodobieństwa Komisja Nadzoru Finansowego), w związku z czym brak jest w chwili obecnej podmiotu uprawnionego chociażby do udzielania licencji dostawcom usług finansowania społecznościowego.
Licząc, iż prace nad Ustawą o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych nabiorą tempa (obecnie projekt nadal jest na etapie prac w Radzie Ministrów) warto już dziś zapoznać się z kluczowymi założeniami unijnej regulacji i rozważyć crowdfunding jako narzędzie w swojej działalności – zarówno z perspektywy podmiotu poszukującego finansowania, jak również instytucji finansowej mogącej rozszerzyć wachlarz oferowanych produktów właśnie o usługi finansowania społecznościowego.
- Definicja usług finansowania społecznościowego
W świetle Rozporządzenia ECSP usługą finansowania społecznościowego jest kojarzenie inwestorów zainteresowanych finansowaniem przedsięwzięć gospodarczych z właścicielami projektów z wykorzystaniem platformy finansowania społecznościowego, w jednym z dwóch poniższych modeli:
(i) finasowania dłużnego poprzez pożyczki (crowdfunding pożyczkowy);
(ii) inwestycyjny model finansowania oparty o nabywanie przez zainteresowanych inwestorów zbywalnych papierów wartościowych (i instrumentów dopuszczonych na potrzeby finansowania społecznościowego) emitowanych przez właścicieli projektów (crowdfunding udziałowy). - Jednolite zasady prowadzenia platform crowdfundingowych
Rozporządzenie ECSP adresuje jedno z dotychczas głównych ograniczeń europejskiego rynku crowdfundingowego, to jest brak spójnej regulacji w skali całego rynku wewnętrznego. Z samej idei crowdfungingu wypływa potrzeba dotarcia do jak najszerszej rzeszy potencjalnych inwestorów, zaś narzędzia komunikacji elektronicznej (internetowe platformy crowdfundingowe) wydawałoby się nie powinny znajdować ograniczeń w postaci granic państwowych w obrębie Unii Europejskiej. Niestety, do chwili wejścia w życie Rozporządzenia ECSP dotychczas funkcjonujące platformy crowdfundingowe w dużej mierze ograniczone były w swojej działalności do danego rynku krajowego. W istotnym stopniu wynikało to z konieczności spełnienia określonych wymogów prawnych obowiązujących w poszczególnych państwach członkowskich, różniących się istotnie między sobą. Rozporządzenie ECSP kładzie nacisk na umożliwienie transgranicznego świadczenia usług finansowania społecznościowego. Licencja przyznana na podstawie Rozporządzenia ECSP w dowolnym Państwie Unii pozwalać będzie dostawcom usług finansowania społecznościowego na działalność na terenie całej Unii Europejskiej (z zastrzeżeniem dopełnienia obowiązków notyfikacyjnych w poszczególnych państwach). - Wysoki limit dopuszczalnej wartości oferty finansowania społecznościowego
Unijny prawodawca, kierując się chęcią zapewnienia ochrony inwestorom, jak również wprowadzeniem mechanizmu dyscyplinującego rynek, ustanowił limit łącznej wartości w odniesieniu do ofert finasowania społecznościowego przedstawianych przez konkretnego właściciela projektu. Powyższy próg ustalony został jednak na stosunkowo wysokim poziomie wynoszącym 5.000.000 EUR.
Powyższy próg pokrywa się ze stosowanym przez większość państw członkowskich progiem na potrzeby zwolnienia publicznych ofert papierów wartościowych z obowiązku publikacji prospektu, zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1129 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie prospektu, który ma być publikowany w związku z ofertą publiczną papierów wartościowych lub dopuszczeniem ich do obrotu na rynku regulowanym. Warto zaznaczyć, iż Polska należy do krajów, w których do tej pory powyższy próg znajdował się na znacznie niższym poziomie.
Wejście w życie Rozporządzenia ECSP skłoniło ustawodawcę krajowego do jego zmiany i stopniowego podniesienia progu docelowo do poziomu 5.000.000 EUR.
- Obowiązki i ograniczenia po stronie dostawców usług finansowania społecznościowego
W celu ograniczenia ryzyk związanych z finasowaniem społecznościowym oraz dążąc do zagwarantowania wysokiego standardu ochrony inwestorów Rozporządzenie ECSP wprowadziło szereg obowiązków i ograniczeń po stronie dostawców usług finasowania społecznościowego, wśród najistotniejszych wato wymienić:
– obowiązek posiadania rzeczywistej i stałej siedziby na terenie Unii Europejskiej oraz zasobów niezbędnych w swojej działalności;
– obowiązek spełniania wymogów ostrożnościowych w kwocie wynikającej z Rozporządzenia ECSP;
– obowiązek opracowania i przestrzegania przez dostawców usług finansowania społecznościowego wewnętrznych procedur i polityki służących ich skutecznemu i ostrożnemu zarządzaniu;
– wymóg zachowania należytej staranności wobec właścicieli projektów przedstawiających je do finansowania za pośrednictwem platformy (dostawcy usług finansowania społecznościowego powinni wprowadzić politykę mającą na celu zapewnienie, aby wybór projektów na ich platformach przebiegał w sposób profesjonalny, rzetelny i przejrzysty oraz aby usługi finansowania społecznościowego były świadczone w taki sam sposób);
– obowiązek unikania konfliktu interesów, co sprowadza się do zakazu posiadania przez dostawców usług finansowania społecznościowego jakiegokolwiek udziału w ofercie finansowania społecznościowego na swoich platformach oraz istotnych ograniczeń w zakresie posiadania takich udziałów przez podmioty powiązane z dostawcami usług finansowania
społecznościowego. - Ochrona inwestorów
Starając się zachować równowagę pomiędzy ochroną inwestorów a wiążącymi się z nią dodatkowymi ograniczeniami i obostrzeniami w Rozporządzeniu ECSP wprowadzony został podział na inwestorów doświadczonych i inwestorów niedoświadczonych. Podział ten bazuje zasadniczo na rozróżnieniu między klientami profesjonalnymi a klientami detalicznymi ustanowionym w Dyrektywie MIFID II.
Dzięki powyższemu podziałowi inwestorzy, którzy w oparciu o przekazane przez nich dane zakwalifikowani zostaną do kategorii inwestorów doświadczonych zwolnieni będą z dodatkowych wymogów i ograniczeń, jakie znajdą zastosowanie w stosunku do inwestorów niedoświadczonych.
Inwestorzy niedoświadczeni przed rozpoczęciem inwestowania za pośrednictwem platformy crowdfundingowej zobowiązani będą do przeprowadzenia wstępnego testu wiedzy oraz symulacji zdolności ponoszenia strat. Pomimo, iż w Rozporządzeniu ECSP nie wprowadzono bezwzględnego limitu wysokości inwestycji dla inwestorów niedoświadczonych, inwestycje o wyższej wartości (tj. powyżej 1000 EUR albo 5 % wartości majątku netto – w zależności od tego, która z tych kwot jest wyższa) wymagać będą uprzedniego spełnienia dodatkowych wymogów przez inwestora niedoświadczonego.
Podsumowując, wejście w życie Rozporządzenia ECSP z pewnością stanowić będzie przełom w funkcjonowaniu europejskiego rynku crowdfundingu. W kolejnych miesiącach możemy się spodziewać pojawienia się kolejnych podmiotów zainteresowanych rozpoczęciem działalności w obszarze usług finasowania społecznościowego. Z kolei przedsiębiorcy dotychczas działający w tym obszarze dostosowywać będą swój model działalności do nowych wymogów Rozporządzenia ECSP. Pozostaje żywić nadzieję, iż wspomniane prace nad polską ustawą służącą stosowaniu Rozporządzenia ECSP w naszym kraju zaowocują jej szybkim uchwaleniem, co pozwoli polskim przedsiębiorcom włączyć się w powyższy ogólnoeuropejski trend przyspieszonego rozwoju crowdfundingu udziałowego i pożyczkowego.