Taką tezę przedstawił Trybunał Konstytucyjny w
wyroku z dnia 10 lipca 2012 r. (sygn. akt: P 15/12),
uchylającym – z datą jego publikacji w Dzienniku
Ustaw RP, tj. 19 lipca 2012 r. – zdanie drugie art. 76
ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach
wieczystych i hipotece („UKWH”).
Dotychczas art. 76 ust. 1 UKWH posiadał
następujące brzmienie: „W razie podziału
nieruchomości hipoteka obciążająca nieruchomość
obciąża wszystkie nieruchomości utworzone przez
podział (hipoteka łączna). Hipoteka na części
ułamkowej nieruchomości obciąża w tym samym
zakresie części ułamkowe wszystkich nieruchomości
utworzonych przez podział”. Na mocy wyroku
Trybunału
Konstytucyjnego
zdanie
drugie
cytowanego przepisu utraciło moc obowiązującą.
Sens komentowanego przepisu w dotychczasowym
brzmieniu warto zobrazować na przykładzie. Jeżeli
budynek, w którym znajdowało się dziesięć
mieszkań, był współwłasnością dziesięciu osób, a
tylko dwie z nich zaciągnęły kredyt, który został
zabezpieczony hipoteką ustanowioną na udziałach
we współwłasności kredytobiorców, to na skutek
zniesienia współwłasności hipoteka obciążała
wszystkie części ułamkowe w utworzonych przez
podział nieruchomościach, a więc nawet osób, które
nie zaciągnęły kredytu. Wierzyciel (bank) mógł
żądać zaspokojenia swej wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu w całości lub w części z każdej
z nieruchomości, z kilku z nich lub ze wszystkich
łącznie. Uchylony przepis kreował zatem możliwość
powstania odpowiedzialności za cudze długi.
Jeden z sądów rejonowych powziął wątpliwość co
do konstytucyjności zdania drugiego omawianego
przepisu. Przedstawiono zatem Trybunałowi
Konstytucyjnemu pytanie prawne, czy art. 76 ust. 1
zdanie drugie UKWH jest zgodny z: zasadami
ochrony własności określonymi w Konstytucji oraz
w Protokole nr 1 do Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności (w tym
dopuszczalnymi ustawowymi wyjątkami od tej
zasady), oraz z konstytucyjną zasadą równości
wobec prawa.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że omawiany
przepis jest niezgodny z konstytucyjnymi zasadami
ochrony własności, uznał jednak przepis ten za
spójny z zasadami równości wobec prawa, w tym
równości
w
ochronie
prawa
własności,
przewidzianymi przez Konstytucję.
Według uzasadnienia Trybunału Konstytucyjnego za
uznaniem komentowanej normy jako niezgodnej z
konstytucyjnymi zasadami ochrony własności
przemawiał
negatywny
wynik
testu
proporcjonalności przewidzianego w Konstytucji,
rozumianego jako ocena trzech zasad: zasady
przydatności,
konieczności
oraz
nadmiernej
ingerencji. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że
ustawodawca, wprowadzając omawiany przepis,
dokonał wyboru, któremu z dwóch praw przyznać
większą ochronę prawną, w wyniku którego
przypisał priorytet ochronie wierzyciela przed utratą
zabezpieczenia. Trybunał uznał jednak, iż w sytuacji
zbiegu norm dotyczących prawa własności i
wierzytelności zabezpieczonej hipoteką ochronie
powinna podlegać przede wszystkim własność,
przewidziana wprost przez Konstytucję jako prawo
nadrzędne; zaznaczyć należy, że częścią prawa
własności jest prawo współwłaściciela do żądania
zniesienia współwłasności. W ocenie Trybunału
Konstytucyjnego skutki wzmocnienia ochrony
wierzytelności
omawianym
przepisem,
są
nieproporcjonalnie niekorzystne dla właściciela w
stosunku do korzyści uzyskanych przez wierzyciela.
Obowiązywanie
omawianego
przepisu
w
dotychczasowym brzmieniu bywało nierzadko
powodem niedojścia transakcji do skutku. Zatem,
wyrok uchylający obowiązywanie powyższego
zapisu należy oceniać pozytywnie.
MILLER, CANFIELD,
W. BABICKI, A. CHEŁCHOWSKI I WSPÓLNICY SP.K.
ul. Batorego 28-32
81-366 Gdynia
Tel. +48 58 782-0050
Fax +48 58 782-0060
gdynia@pl.millercanfield.com
ul. Nowogrodzka 11
00-513 Warszawa
Tel. +48 22 447-4300
Fax +48 22 447-4301
warszawa@pl.millercanfield.com
ul. Św. Mikołaja 7
50-125 Wrocław
Tel. +48 71 337-6700
Fax +48 71 337-6701
wroclaw@pl.millercanfield.com
Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield. Ma ona na celu jedynie przedstawienie
streszczenia niektórych wydarzeń prawnych z wybranych dziedzin prawa. Z tego powodu informacje zawarte w niniejszej publikacji nie powinny stanowić podstawy do
podjęcia jakiejkolwiek decyzji dotyczącej określonego kierunku działania. Informacje te nie mogą też być traktowane jako porada prawna ani nie zastępują
szczegółowej opinii prawnej w konkretnej sprawie. W każdym przypadku należy skorzystać z usług doradców prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie przepisy
prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.