W dniu 3 kwietnia 2018 roku weszła w życie ustawa
z dnia 8 grudnia 2017 roku o Sądzie Najwyższym,
wprowadzająca do polskiego porządku prawnego
dodatkową
możliwość
kwestionowania
prawomocnych
orzeczeń
sądowych
poprzez
wniesienie
skargi
nadzwyczajnej
do
Sądu
Najwyższego. Co do zasady, wskazany środek
odwoławczy może zostać złożony w stosunku do
każdego
prawomocnego
orzeczenia
sądu
powszechnego lub sądu wojskowego kończącego
postępowanie w sprawie, z wyłączeniem orzeczeń
wydanych w sprawach o wykroczenia lub
wykroczenia skarbowe. Warto zauważyć, że
omawiany
środek
odwoławczy
umożliwia
zaskarżanie wszelkich orzeczeń sądowych, a nie
tylko wyroków. Ponadto, ustawa nie uzależnia
możliwości wniesienia skargi nadzwyczajnej od
wcześniejszego
skorzystania
z
możliwości
zaskarżenia kwestionowanego orzeczenia, a nawet
nie wymaga wcześniejszego wystąpienia z
wnioskiem o jego uzasadnienie – w przypadku, gdy
zaskarżone orzeczenie nie zostało uzasadnione, Sąd
Najwyższy może nakazać właściwemu sądowi
sporządzenie uzasadnienia. Wreszcie, co do zasady
skarga nadzwyczajna może zostać wniesiona
również w przypadku, gdy strona próbowała już
podważyć prawomocne orzeczenie w inny sposób,
przy czym omawiana skarga nie może opierać się na
zarzutach, które zostały rozpoznane w ramach
wniesionej skargi kasacyjnej lub kasacji.
Jednocześnie, Ustawodawca przewidział pewne
ograniczenia
co
do
możliwości
wnoszenia przedmiotowej skargi. Przede wszystkim, skargę
nadzwyczajną wnosi się do Sądu Najwyższego i jest
to jedyny sąd właściwy do rozpoznania omawianego
środka zaskarżenia. Ponadto, skargę nadzwyczajną
mogą wnieść wyłącznie określone w ustawie
podmioty, a w szczególności Prokurator Generalny,
Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Rzecznik Małych
i Średnich Przedsiębiorców. Co więcej, możliwość
wniesienia skargi nadzwyczajnej jest ograniczona w
czasie – omawiany środek zaskarżenia można złożyć
w terminie 5 lat od dnia, w którym uprawomocniło
się zaskarżane orzeczenie, a w przypadku
orzeczenia, w stosunku do którego została
wniesiona skarga kasacyjna lub kasacja – w terminie
roku od ich rozpoznania. Jednocześnie, w terminie
3 lat od dnia wejścia w życie opisanej wyżej
ustawy, istnieje możliwość wniesienia skarg
nadzwyczajnych w stosunku do orzeczeń, które
stały się prawomocne po dniu 17 października 1997
roku, przy czym w takim przypadku skarga
nadzwyczajna może zostać złożona wyłącznie przez
Prokuratora Generalnego lub Rzecznika Praw
Obywatelskich.
Skarga nadzwyczajna może zostać wniesiona w
przypadku, gdy jest to konieczne dla zapewnienia
praworządności i sprawiedliwości społecznej oraz:
(i) orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa
człowieka i obywatela określone w Konstytucji; lub
(ii) orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez
błędną
jego
wykładnię
lub
niewłaściwe
zastosowanie; lub
(iii)
zachodzi
oczywista
sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią
zebranego w sprawie materiału dowodowego.
Ponadto, zgodnie z wchodzącą w dniu 16 czerwca
2018 roku nowelizacją omawianej ustawy,
niezależnie od wskazanych wyżej warunków skarga
nadzwyczajna może być złożona wyłącznie wtedy,
gdy jest to konieczne dla zapewnienia zgodności z
zasadą
demokratycznego
państwa
prawnego
urzeczywistniającego
zasady
sprawiedliwości
społecznej. Co istotne, skarga nadzwyczajna może
być wniesiona wyłącznie w przypadku, gdy
orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione
poprzez wniesienie innych nadzwyczajnych środków
zaskarżenia. W przypadku uwzględnienia skargi
nadzwyczajnej Sąd Najwyższy uchyla zaskarżone
orzeczenie, a w razie potrzeby również orzeczenie
sądu pierwszej instancji i w zależności od
okoliczności sprawy może orzec co do istoty lub
przekazać sprawę do ponownego rozpoznania
właściwemu sądowi. W przypadku braku podstaw do
uchylenia zaskarżonego orzeczenia Sąd Najwyższy
oddala skargę nadzwyczajną, a uprawnione organy
nie mogą złożyć jej ponownie w interesie tej samej
strony.
Wprowadzenie
opisanej
wyżej
instytucji
do polskiego porządku prawnego wpłynie na obniżenie
poziomu bezpieczeństwa obrotu gospodarczego,
gdyż umożliwia zmianę prawomocnych orzeczeń
sądowych na podstawie bardzo ogólnie określonych
przesłanek. Faktyczne znaczenie wprowadzonej
instytucji będzie zależeć przede wszystkim od
praktyki
działania
dziewięciu
podmiotów
uprawnionych do złożenia skargi nadzwyczajnej
oraz zakresu ewentualnych kolejnych zmian
legislacyjnych. Z całą pewnością można jednak
zauważyć wyraźne zainteresowanie możliwością
zastosowania nowej instytucji – w ciągu niespełna
miesiąca obowiązywania ustawy złożono już ponad
600 wniosków o wniesienie skargi nadzwyczajnej.
MILLER, CANFIELD,
W. BABICKI, A. CHEŁCHOWSKI I WSPÓLNICY SP.K.
ul. Batorego 28-32
81-366 Gdynia
Tel. +48 58 782-0050
Fax +48 58 782-0060
gdynia@pl.millercanfield.com
ul. Nowogrodzka 11
00-513 Warszawa
Tel. +48 22 447-4300
Fax +48 22 447-4301
warszawa@pl.millercanfield.com
ul. Skarbowców 23a
53-125 Wrocław
Tel. +48 71 780-3100
Fax +48 71 780-3101
wroclaw@pl.millercanfield.com
Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield. Ma ona na celu jedynie
przedstawienie streszczenia niektórych wydarzeń prawnych z wybranych dziedzin prawa. Z tego powodu informacje zawarte w niniejszej publikacji nie
powinny stanowić podstawy do podjęcia jakiejkolwiek decyzji dotyczącej określonego kierunku działania. Informacje te nie mogą też być traktowane
jako porada prawna ani nie zastępują szczegółowej opinii prawnej w konkretnej sprawie. W każdym przypadku należy skorzystać z usług doradców
prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie przepisy prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.