ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ W FORMULE ESG, 13 lipca 2022

Hasło „sprawozdawczość przedsiębiorstw” zazwyczaj kojarzy się statystycznemu konsumentowi ze sprawozdaniem finansowym spółek, na które składa się niezliczony ciąg słupków z liczbami, enigmatyczne pasywa i aktywa, bilans „winien-ma”, niedotykające jego życia w większym stopniu. Niemniej ożywa co jakiś czas dyskusja, w tym dotycząca ściślejszego uregulowania prawnego, wpływu biznesu na otaczające go środowisko naturalne oraz społeczeństwo. Dzisiaj, po ponad dwóch dekadach funkcjonowania trendu zrównoważonego rozwoju, największe podmioty muszą raportować tzw. dane niefinansowe, a w swej działalności uwzględniać w większym stopniu wpływ swojej aktywności na społeczeństwo. Proces wciąż jednak trwa, a jego symbolem ostatnich lat jest skrót ESG.

I.   Czym jest ESG?

Skrót ESG pochodzi od trzech składowych tj. environmental – kwestie środowiskowe, social – kwestie społeczne oraz governance – ład korporacyjny. Genezy powstania idei ESG można upatrywać w rozwijających się unijnych przepisach dotyczących środowiska, praw człowieka i ładu korporacyjnego. ESG ma za zadanie wdrożenie w życie unijne założenie o potrzebie zrównoważonego rozwoju, przy oczywiście naczelnych założeniach, a to po pierwsze o funkcjonowaniu swobód w przepływie ludzi, usług, kapitału – będących filarem wewnętrznego, kapitalistycznego rynku, a po wtóre o wyłącznie koniecznej ingerencji państwa w działalność gospodarczą. Innymi słowy ESG nie może, nie jest i prawdopodobnie nie będzie wdrażane za pomocą odgórnie ustalonych limitów, czy kwot w ww. trzech obszarach. Co istotne, ESG nie stanowi wyłącznie polityki, lecz opiera się na już obowiązujących aktach prawa wspólnotowego, ale i postępującej legislacji ku przyszłości.   

II.  Znaczenie ESG w praktyce

Raportowanie danych niefinansowych jest już stałą czynnością niektórych przedsiębiorców od kilku lat. W głównej mierze są to spółki o statusie jednostki zainteresowania publicznego, które zatrudniają powyżej 500 pracowników i spełniają odpowiednie warunki finansowe. Do powyższego grona zaliczają się przede wszystkim banki, zakłady ubezpieczeń oraz fundusze inwestycyjne, a więc podmioty rynku finansowego, co wynika z implementacji do polskiego systemu prawnego Dyrektywy NFDR, o której szerzej w punkcie IV. W środowisku biznesowym zwraca się już dziś uwagę, że raportowanie ESG nie będzie tylko wymogiem prawnym, czy też aspektem konkurencyjności, lecz wręcz warunkiem przetrwania lub rozwoju przedsiębiorstwa. Prognozuje się, że inwestorzy biorą pod uwagę, a chcą brać w coraz większym stopniu, dane pozafinansowe. Zgodnie z niektórymi poglądami, za 5–10 lat firmy bez raportu ESG nie będą w ogóle analizowane[1].

III.  ESG a CSR

Poprzedniczką ESG, choć nieformalną, jest CSR (corporate social responsibility). Pojawiają się jednak również stanowiska, aby nie traktować ESG jako nowej wersji CSR. Przede wszystkim z uwagi na unormowanie na poziomie aktów wspólnotowych i skonkretyzowanie ESG, w tym dążenie do jego sformalizowania, względem CSR, które prezentowało bardziej ogólne podejście do kwestii takich jak wpływ aktywności gospodarczej danego przedsiębiorcy na społeczeństwo, środowisko i relacje tegoż przedsiębiorcy z różnym gronem podmiotów trzecich np. partnerzy biznesowi, klienci, kontrahenci operacyjni. Rozszyfrowując trzy główne obszary raportowania, zawarte w skrócie ESG, otrzymamy następujące składowe:

(1) Środowisko – akcentuje się analizę wpływu działalności przedsiębiorcy na ochronę środowiska, zmiany klimatyczne, w tym produkcję towarów lub usług o zielonym charakterze. W tym aspekcie analizuje się również zapotrzebowanie na energię oraz jej rodzaj przy zużyciu. W tej części zawiera się także informacje nt. ryzyka prawnego albo roszczeń wynikających ze szkód, które powodują powstanie zmian klimatycznych czy znaczną emisję zanieczyszczeń.

(2) Społeczeństwo – analizie podlega respektowanie przez przedsiębiorcę praw człowieka w swej organizacji, w szczególności praw pracowniczych wszystkich zatrudnionych w przedsiębiorstwie osób.

(3) Korporacja – wydaje się, że najbardziej enigmatyczne i niesprecyzowane zarazem pole ESG. Zawiera w sobie zarówno raportowanie niefinansowe w ogólności, politykę ustalania wynagrodzenia kadry zarządzającej, ale i sposób premiowania kadry zarządzającej za czynności podejmowane w celu zwiększenia efektywności przedsiębiorcy, lecz nie rozumianej jedynie jako suma interesów wspólników danej spółki.

Cel, w obydwu przypadkach (CSR i ESG), pozostaje jednak ten sam – promowanie i wdrażanie zrównoważonego rozwoju w krajach UE.

IV.  Obecny stan prawny

Na poziomie prawa wspólnotowego, ESG podlega regulacji trzech aktów prawnych (w porządku chronologicznym): Dyrektywie NFDR[2], Rozporządzeniu SFDR[3] oraz Rozporządzeniu „Taxonomy”[4]. W warunkach polskich obowiązki dotyczące raportowania informacji niefinansowych pojawiły się w 2017 r. w wyniku implementacji dyrektywy NFRD do prawa krajowego za sprawą ustawy o rachunkowości. Zgodnie z tą ustawą podmiotami, które zostały zobligowane do ujawniania informacji niefinansowych w swoich sprawozdaniach z działalności, są duże jednostki będące podmiotami interesu publicznego, które zatrudniają powyżej 500 pracowników oraz spełniają kryterium finansowe dot. sumy bilansowej powyżej 85 mln zł lub przychodu netto powyżej 170 mln zł. Ponadto Giełda Papierów Wartościowych wraz z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju opublikowały „Wytyczne do raportowania ESG. Przewodnik dla spółek notowanych na GPW”, który to dokument jest przykładem soft law, bo choć nie ma charakteru prawa stanowionego, lecz wytyczne w nim zwarte są i będą stosowane przez uczestników rynku regulowanego.

Sięgając jeszcze głębiej, należy mieć na uwadze regulacje takie jak: Standard SA 8000[5], Norma AA 1000[6], Norma ISO 26000[7].

V.  Przyszłe regulacje

Proces wdrażania i rozwijania ESG na poziomie prawa wspólnotowego trwa. Dnia 21 kwietnia 2021 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt Dyrektywy CSRD (skrót od: Corporate Sustainability Reporting Directive), zakładającej obowiązek raportowania zagadnień ESG przez wszystkie spółki publiczne i prywatne. W myśl projektu, od 2023 roku zarówno spółki publiczne, jak i prywatne, zatrudniające powyżej 250 pracowników, (w przypadku grup kapitałowych spółki zależne nie są zobowiązane do przygotowania raportu ESG, pod warunkiem uwzględnienia ich działalności w raporcie spółki dominującej) będą zobowiązane do raportowania danych niefinansowych. Od 2026 roku obowiązek raportowania ma już dotyczyć wszystkich spółek. Drugim projektem jest dyrektywa dotycząca audytu w zakresie zrównoważonego rozwoju – dyrektywa CSDD (skrót od: Corporate Sustainability Due Diligence). Ma ona wprowadzić obowiązek sporządzania raportów cyfrowo, w oparciu o jednolity schemat w przedmiocie rodzaju raportowanych danych, ale i samego formatu raportu, na poziomie UE.

Jan Akimenkow
aplikant radcowski
T: +48 71 780 31 00
E: akimenkow@millercanfield.com

[1] zob. szerzej w: ESG jest coraz bardziej popularne na świecie, ale również i w Polsce – parkiet.com,

[2] DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2014/95/UE z dnia 22 października 2014 r. zmieniająca dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności przez niektóre duże jednostki oraz grupy,

[3] ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2019/2088 z dnia 27 listopada 2019 r., w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych,

[4] ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2020/852z dnia 18 czerwca 2020 r., w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088,

[5] standard przygotowany w 1998 roku przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną; dotyczy wspierania społecznej odpowiedzialności biznesu oraz stosowania dopuszczalnych praktyk w miejscu pracy; skupia się na oddziaływaniu na kwestie pracownicze i elementy związane z prawami człowieka,

[6] stworzona w 1999 roku przez Instytut na rzecz Społecznej i Etycznej Odpowiedzialności; odnosi się do ogólnych standardów zakresie odpowiedzialność w kontekście biznesu zrównoważonego oraz odpowiedzialności korporacyjnej,

[7] powstała w 2010 roku; Definiuje CSR jako składową: ładu korporacyjnego, praw człowieka, stosunków pracy, ochrony środowiska naturalnego, relacji z konsumentami i zaangażowania społecznego. ISO 26000 jest jednym z trzech dokumentów rekomendowanych przez Komisję Europejską przedsiębiorstwom europejskim do wdrożenia społecznej odpowiedzialności.

Zastrzeżenie: Niniejsza publikacja została przygotowana dla klientów i współpracowników kancelarii Miller Canfield na podstawie faktów i informacji aktualnych w dacie jej wydania, które mogą ulec zmianie. Celem publikacji jest zwrócenie uwagi na wskazane w niej zmiany prawne i nie powinna stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakiejkolwiek decyzji dotyczącej określonego kierunku działania. Informacje te nie mogą być traktowane jako porada prawna ani nie zastępują szczegółowej opinii prawnej w konkretnej sprawie. W każdym przypadku należy skorzystać z usług doradców prawnych w celu weryfikacji, czy odpowiednie przepisy prawa mają zastosowanie do określonej sytuacji.